Mavzu: Aylanma mag'larni boshqarish mazmun va mohiyati Reja: Kirish

1.1 Aylanma mablag`lar va ularning tarkibiy tuzilishi

Korxonada asosiy fondler bilan birgalikda aylanma mablag`larning bo`lishi

muhim ahamiyatga ega. Aylanma mablag`lar pul mablag`larining yig`indisi bo`lib, ular ishlab chiqarish fondlari va muomala fondlarini mablag` bilan ta`minlashga xizmat qiladi va ularning uzluksiz aylanishini taminlaydi. Aylanma mablag`lar ishlab chiqarishni va ishlab chiqarilgan maxsulotlarning realizasiyasini uzluksizligini ta`minlaydi. Aylanma ishlab chiqarish fondlari ishlab chiqarishda, ya`ni, mahsulat ishlab chiqarish jarayonida to`liqligicha sarflanadi va ularning qiymati ishlab chiqarilgan mahsulot qiymatiga ketadi. Aylanma mablag`lar harakati quydagi
sixema asosida amalga oshadi.
D – T…P…T`-D`
Bunda,
D – pul mablag`lari bo`lib, ish yurutuvchi subektlarni oldindan taminlash
uchun sarflanadi.
T – Ishlab chiqarish vositalari
P – Ishlab chiqarish
T` - tayor mahsulot
D` - Ishlab chiqarilgan mahsulotlarni realizasiya qilishdan olingan pul
mablag`lari bo`lib foydani ham tashkil qiladi.
Tashkiliy-iqtisodiy yo’nalish - bu korxonada moddiy resurslarni iqtisod qilishni ta’minlaydigan yo’nalish.


- moddiy-texnika ta’minotining progressiv shakllarini qo’llash;


- moddiy resurslarni transportirovka qilish va saqlashdagi nobudgarchiliklarni yo’qotish;


- ombor xo’jaligi ishini samarali tashkil etish;


- xomashyo, materiallar, yoqilg’i va energiya sarfi me’yorini ishlab chiqarish va texnik jihatdan asoslab berish;


- brakli mahsulot ishlab chiqarishni kamaytirish.
Aylanma mablag’larning umumiy miqdorini tashkil qiluvchi har bir guruh yoki moddaning foiz hisobidagi ulushi ularning strukturasini ifodalaydi


Korxona aylanma mablag’lari tarkibida ishlab chiqarish zaxiralari ulushi salmoqli qismni tashkil etadi.


Aylanma fondlar strukturasiga ishlab chiqarishning turkumligi, ishning mavsumiyligi, korxonaning materiallar bilan ta’minlanish shartlari, hisob-kitoblar shakli va boshqalar ta’sir ko’rsatadi.


Korxonaning aylanma mablag’lari strukturasi o’zgarishini tahlil etish uning moliyaviy holati va resurslarni boshqarish sifatini baholash imkoniyatini beradi.


Masalan, tugallanmagan ishlab chiqarish ulushining ortib borishi ishlab chiqarish jarayonini tashkil etish va boshqarishdagi kamchiliklarini ko’rsatadi.


Debitorlik qarzlar ulushini ko’payishi korxona moliyaviy holatining yomonlashishiga olib keladi.


Aylanma mablag’lar tarkibi:


Aylanma ishlab chiqarish fondlari va muomala fondlarini pul shaklidagi yig’indisi korxonaning aylanma mablag’lariini tashkil qiladi.


Aylanma mablag’larning ishlab chiqarish aylanma fondlari va muomala fondlariga taqsimlanishidan tashqari ular yana me’yorlashtiriladigan va me’yorlashtilmaydigan aylanma mablag’larga bo’linadi.


- Me’yorlashtiriladigan aylanma mablag’lar (ishlab chiqarish jarayonida band bo’lgan ishlab chiqarish jamg’armalari, tugallanmagan ishlab chiqarish, kelgusi davrlar xarajatlari) va korxona omboridagi tayyor mahsulotga sarflangan xarajatlar kiradi.


- Me’yorlashtirilmaydigan aylanma mablag’larga jo’natilgan - tayyor mahsulot, pul mablag’lari va debitorlik qarzlari kiradi. Me’yorlashtiriladigan aylanma mablag’larning sanoat bo’yicha o’rtacha miqdori barcha aylanma mablag’larning 80 %ga yaqinini tashkil qiladi