Mavzu: Axborot, uning turlari va fan uchun ahamiyati, xususiyatlari

3) Yuqoridagi ikkita yo`nalishni rivojlantirish uchun elektron hisoblash 

mashinalari va texnolo-giyalarni yaratish. 

 

Ingliz tilida informatika so`zining sinonimi computerscieni (hisoblash fani) 

bo`lib,  u  informatikaning  predmetini  to`la  yorita  olmaydi.  Informatika  termini 

bizga  fransuz  tilidan  kelgan  bo`lib,  kompyuterlar  va  ularni  qo`llanilishi  haqidagi 

fanni anglatadi. 

 

 

 

Axbоrоtni kоmpyuterda tasvirlanishi. 

Kоmpyuter  faqat  raqamli  ko’rinishdagi  axbоrоtni  qayta  ishlaydi.  Barcha 

bоshqa turdagi axbоrоt (оvоzlar, tasvirlar va bоshq.) kоmp yuterda qayta ishlanishi 

uchun raqamli ko’rinishga keltirilishi zarur. Оvоzni raqamli ko’rinishga o’zgartirish 

uchun  kichik  vaqt  оralig’ida  оvоz  intensivligini  o’lchash  va  har  bir  o’lchash 

natijalarini  raqam  ko’rinishida  aks  ettirish  zarur.  Kоmp  yuter  dasturi  yordamida 

оlingan  axbоrоtni  qayta  ishlab,  hоsil  bo’lgan  natijani  оvоz  shakliga  qaytarish 

mumkin.  Kоmp  yuterda  matni  axbоrоtni  qayta  ishlash  uchun  matni  kоmp  yuterga 

kiritilayotganda har bir xarf ma`lum bir raqam bilan kоdlanadi. Tashqi qurilmalarga 

(mоnitоr ekrani yoki printer) chiqarilayotganda esa insоn qabul qilish uchun ushbu 

raqamlar оrqali xarflarning tasviri quriladi. Xarflar to’plami va raqamlar o’rtasidagi 

mоslik belgilarni kоdlashtirish deb ataladi. 

Kоmpyuterda  barcha  raqamlar  0  va  1  оrqali  ifоdalanadi.  Kоmp  yuter  ikkilik 

sanоq  sistemasida  ishlaydi.  Kоmp  yuterda  axbоrоt  birligining  o’lchоvi  bo’lib  bit, 

---

ya`ni 0 yoki 1 qiymatni qabul qilishi mumkin bo’lgan ikkilik razryad hisоblanadi. 

---

Kоmp yuter kоmandalari alоhida bitlar bilan emas, balki sakkiz bit bilan birgalikda 

ishlaydi. Sakkizta ketma-ket bit bir baytni tashkil etadi. Baytlar yordamida raqamli 

ko’rinishda ifоdalangan har qanday axbоrоtni kоdlashtirish mumkin. Bir baytda 256 

xil belgilardan birining qiymatini kоdlashtirish mumkin (256 q 2

8

) bo’ladi. Baytning 

qiymati uchun undagi bitlarning jоylashgan o’rni muhimdir. Axbоrоtda qatnashgan 

har qanday belgi 1 bayt hajmli deb hisоblanadi. Masalan, “Sh” harfi - 2 bayt, “Kitоb” 

– 5 bayt hajmga ega. Bir bayt 0 dan 255 qiymatni qabul qilishi mumkin. Axbоrоtning 

yirik birliklari: 

 

Bayt – ketma-ket yozilgan 8 ta bitdan iborat bo’lib, uning xar birida bittadan 

belgini ifodalash mumkin. Bunday belgilar soni 2

8

 q 256 tadan iborat. 

Bundan tashqari axborotlarning hosilaviy o’lchov birliklari xam mavjud bo’lib, 

ular kilobayt(Kb), megobayt(Mb), Gigobayt(Gb), eksobayt(Eb) lardan iboratdir: 

1 Kb q 2

10

 q 1024 bayt; 

1 Mb q 2

10

 q 1024 Kb; 

1 Gb q 2

10

 q 1024 Mb; 

1 Eb q 2

10

 q 1024 Gb; 

Misol sifatida Ekonometrika so’zi nechta belgidan iborat bo’lsa kompyuter 

xotirasida shunch 

a baytni, ya’ni 12 baytni yoki 12x8 q 96 bitni egallaydi. 

Xulosa: 

Hozirgi  kunda  axborot  texnalogiyalari  kirib  bormagan 

shahar  yoki  qishloq  bo‘lmasa  kerak.Axborot  texnologiyalarini 

bilish  davr  talabidir.Ayniqsa  hozirgi  pandemiya  sharoitida  har 

kuni,har  soatda  bu  vositalardan  foydalanishga  to‘g‘ri 

kelyapti.Maktab,kollej oliy ta‘lim muassasalarida darslar onlayn 

tarzda  olib  borilmoqda.Maktablarda  elektron  kundaliklar  ishga 

tushdi  va  bu  o‘z  navbatida  bir  qulaylikni  yuzaga 

keltirmoqda.Kompyuter va boshqa vositalar insonning uzog‘ini 

yaqin  qilmoqda.Kompyuterdan  foydalanganda  albatta  texnik 

qoidalarni to‘liq bilgan holda,to‘laqonli amal qilishimiz kerak.Va 

---

bu albatta o‘z sog‘ligimiz uchun 

GLOSSARY

 

 

Animatsiya – Flash dasturining  asosiy harakatlari. U 2 xil bo`ladi:  kadrli va 

avtomatik  animatsiya.

 

Grafik tasvir – bitta  kadrlar va  bitta  yoki  bir  nechta qatlamlardan  iborat  belgi.

 

Vaqt  chizg`ichi – Flash  dasturida  animatsion  harakatlarni  yaratishda  asosiy  

ish  quroli.  Ushbu  sohada  qatlam  kadrlarni  ko`rishimiz,  ular  ustida  har  xil  

amallarni  bajarishimiz    mumkin.

 

Animatsiyalashgan  klip – cheklanmagan  kadrlar  qatlamlardan  iborat  belgi.  

Ushbu  belgi  o`z  ichiga  bir  nechta  boshqa  belgilarni  ( grafik  tasvirlarni,   

aktiv  tugmalarni   va  boshqa  animatsion  kliplarni)  olishi  mumkin.

 

Vektorli  grafika – tasvirni  rasmdagi joylashuvi  matematik  formulalar  berilgan  

egri  chiziqlar  yordamida  namoyish  etish  usuli.