Mavzu: Axborot haqida tushuncha. Axboriy jarayonlar. Darsning maqsadi

Shaxsiy kompyuterlarning asosiy qurilmalari.

Komp`yutyerning asosiy qurilmalari quyidagilar: sistyemali blok, monitor va klaviatura (sichqoncha bilan).

Sistyemali blokda markaziy prosyessor, opyerativ (tyezkor) xotira, kattik disk, kontrollyerlar, diskyetalar va lazyerli kompakt disklar bilan ishlash uchun qurilmalar va boshqalar joylashadi.
Markaziy prosyessor. Komp`yutyerning eng muhim qismini markaziy prosyessor, (ya`ni prosyessor va boshqaruv qurilmasi) tashkil etadi. Dastur yordamida byerilgan ma`lumotlarni uzgartiradigan, xamma xisoblash jarayonlarini boshqaradigan hamda xisoblash ishlariga tyegishli moslamalarning uzaro aloqasini urnatadigan qurilma — prosyessor dyeb ataladi. Arifmyetik va mantikiy amallarni bajarish, xotiraga murojaat qilish, dasturdagi kursatmalarning byerilgan kyetma-kyetlikda bajarilishini boshqarish va boshqa amallar prosyessor zimmasidadir. Bir suz bilan aytganda, prosyessor komp`yutyerning barcha ishini boshqaradi va barcha kursatmalarini bajaradi.
Mikroprosyessor. IBM rusumli komp`yutyerlarda prosyessor sifatida odatda Intel firmasi yoki unga muvofik boshqa firmalarning mikroprosyessorlari urnatiladi. Komp`yutyerlar mikroprosyessor turlari bilan farqlanadi. Mikroprosyessorlarning Intel 8088, 80284, 80386SX, 80386, 80486 kabi turlari ma`lum.

1 993 yildan boshlab Intel firmasi Pentium mikroprosyessorlarini ishlab chiqarib, IBM komp`yutyerlariga urnatmokda. Uozirda Ryespublikamizda IBM rusumli komp`yutyerlardan PIII kyeng tarqalgan. Ayrim korxona va tashkilotlarda,xususan ta`lim muassasalarida, jumladan akadyemik lisyey va kasb-xunar kollyejlarida PIV komp`yutyerlari xam urnatilib foydalanilmokda.

Opyerativ xotira. Opyerativ xotira o’zida komp`yutyerda ishlatilayotgan dasturlar va ma`lumotlarni saqlaydi. Ma`lumotlar doimiy xotiradan opyerativ xotiraga kuchiriladi, olingan natijalar zarur xolda diskka qayta yoziladi. Komp`yutyer uchirilishi bilan opyerativ xotiradagi ma`lumotlar uchiriladi.
Diskli jamlagichlar. Ma`lumotlarni Saqlash, xujjatlarni va dasturlarni bir joydan ikkinchi joyga olib o’tish, bir komp`yutyerdan ikkinchisiga utkazish komp`yutyer bilan ishlaganda foydalanadigan axborotni doimiy Saqlash uchun disklardagi jamlagichlar ishlatiladi. Ular ikki turda bo’lib, egiluvchan disklar (diskyetalar) va kattik disklardagi jamlagichlar (vinchyestyerlar) dyeb ataladi.
Egiluvchan disklar (diskyeta­lar)ga ma`lumotlarni yozish va ulardan ma`lumotlarni ukish uchun disk yurituvchi (diskovod) qurilmasi ishlatiladi.
Komp`yutyerda kattik diskning mavjudligi u bilan ishlashda qulaylikni oshiradi. Foydalanuvchi uchun kattik diskdagi jamlagichlar bir-biridan, ya`ni diskka kancha axborot siKishi bilan farq qiladi. Uozirgi paytda komp`yutyerlar asosan siKimi 20 Gbayt va undan ko’p bo’lgan vinchyestyerlar bilan jixozlanmokda. Fayl syervyerlar nafaqat katta sig’imli, balki tyezkor bo’lgan bir nyechta vinchyestyerlar bilan jixozlanishi mumkin.
Diskning ish tyezligi ikki ko’rsatkich bilan aniqlanadi:
1. Diskning syekundiga aylanishlar soni.
2. Diskdan ma`lumotlarni ukish va unga ma`lumotlar yozish tyezligi.
S huni aloxida ta`kidlash lozimki, ma`lumotlarga kirish vaqti va ukish-yozish tyezligi faqat diskovodning uzigagina bog’liq emas, balki disk bilan axborot almashish kanali paramyetrlariga, disk kontrolyerining turi va komp`yutyer mikroprosyessorining tyezligiga xam bog’liq.
Kontrolyerlar (maxsus elyektron sxyemalar) komp`yutyer tarkibiga kiruvchi turli qurilmalar (monitor, klaviatura va boshqalar) ishini boshqaradi.
Kiritish-chiqarish portlari orqali prosyessor tashki qurilmalar bilan ma`lumot almashadi.