Мавзу: Ҳаво транспорти

7 маъруза
Мавзу: Ҳаво транспорти.
Режа:

1. 
   Ҳаво транспорти. Аэропортлар, аэродромлар, гидроаэродромлар, аэровокзаллар. Иншоотлар таркиби. Аэропортларнинг таснифланиши.
   
2. 
   Аэропортнинг шаҳар билан алоқаси. Жойлаштиришга бўлган талаблар.
   

Таянч сўз ва иборалар: Транспорти турлари, ҳаво транспорти, самолёт, вертолёт, дирижабль, аэропорт, гидроаэропорт, аэродром, учиш-қўниш йўлаклари.
Маъруза

1. 
   Ҳаво транспорти. Аэропортлар, аэродромлар, гидроаэродромлар, аэровокзаллар. Иншоотлар таркиби. Аэропортларнинг таснифланиши
   

Шаҳарларнинг ташқи алоқаларини таъминлашда ҳаво транспортининг ўз ўрни бор. Ҳаво транспорти барча транспорт турларидан энг қиммати ва тезкори ҳисобланади. Унинг ёрдамида жуда катта масофаларни қисқа муддатда босиб ўтиш мумкин. Ҳаво транспорти йилдан йилга катталашиб, иш ҳажми кўпайиб бормоқда. Ҳаво транспорти энг қулай турдаги транспорт саналади. Айниқса фавқулодда ҳолатларда ҳаво транспорти жуда қўл келади. Бундай ҳолатларга ер юзининг айрим жойларида юз берадиган ҳалокатли зилзилалар, тўфонлар, кўчкилар ва шунга ўхшаш ҳолатларни кўрсатиш мумкин. Бу ҳолларда қутқарувчиларни, гуманитар ёрдамларни ҳалокат жойига етказишда ҳаво транспортининг роли беқиёсдир. Замонавий ҳаво лайнерлари ҳозирда трансконтиненталь парвозларни ҳам муваффақиятли амалга ошириб келмоқда.

Бориш қийин бўлган жойларда вертолетлардан фойдаланилмоқда.
Ҳаво транспорти Европа ва АҚШда 1-жаҳон урушидан сўнг 1914-18-йилларда пайдо бўлди. Франция ва Германияда транспорт тури сифатида 1920-21 йиллардан бошлаб ривожлана бошлади. Собиқ СССРда биринчи ҳаво йўли 1923-йилда очилган.
Ҳаво транспортига хизмат қилувчи асосий қурилмалар қуйидагилардан иборат:
1) аэродромлар – самолётлар хавфсиз учиши - қўниши ва бурилиши учун мосланган махсус ҳудуд;
2) аэропорт – ҳаво трассасини меъёрий мунтазам эксплуатация қилиш учун керак бўлган барча қурилма иншоотлар, махсус қурилмаларга эга бўлган самолётларга техник хизмат кўрсатадиган, йўловчи багаж, юк опертацияларини бажарадиган, йўловчиларга хизмат кўрсатадиган доимий аэродромлар;

3. 
   Гидроаэропортлар ва гидроаэродромлар;
   
4. 
   Аэровокзаллар – ҳаво транспорти йўловчиларига хизмат кўрсатувчи, уларнинг меҳмонхоналарда дам олишлари, йўловчиларни ва багажларни аэропортга ҳамда орқасига ташиш ишларини тўла бажарувчи иншоотлар мажмуаси.
   

16.1-расм. Замонавий ҳаво лайнерлари-самолётлар

16.2-расм. Замонавий ҳаво лайнерлари-самолётлар

16.3-расм. Ҳаво транспортига хизмат қилувчи асосий қурилмалар
Аэро­портларнинг классификацияси бир суткада учадиган самолётлар сонига қараб белгиланади: