Mavzu: atom tuzilishi. Atom tarkibidagi elektronlarni pog’ona va pog’onachalarda joylashuvi. Darsning maqsadi: Ta’limiy

IV Mustahkamlash “Tushunchalar taxlili” usuli yordamida;
Mavzuga doir masalalar va ularning yechimi

1. 
   masala. Yadrosida 42 ta proton bo‘lgan element atomining s,-p,-d- va f - elektronlar sonini aniqlang.
   

Yechish: Masala shartiga ko‘ra tartib raqami 42 bo‘lgan elementni pog‘onachalarida elektronlarni joylanishini yozib chiqamiz.
1s²2s² 2p⁶3s²3p⁶4s²3d¹⁰4p⁶5s¹4d⁵
Pog‘onachalarda elektronlarning nechtasi s,p,d, va f oilalarga kirishini aniqlaymiz.
s-elektronlardan - 9;
p-elektronlardan - 18;
d-elektronlardan - 15;
f- elektronlardan - 0.

2. 
   masala. Quyidagi alyuminiy, magniy, kremniy, fosfor elementlar­ning atom radiusi kamayib borish tartibida joylashgan qatorni belgilang.
   

Yechish. Masala shartiga ko‘ra elementlarning atom radiuslarini kama- yib borish qatorini topish kerak. Buning uchun elementlarning davriy siste­mada joylashishini ko‘z oldimizga keltiramiz. Davriy sistemada davrda tartib raqami ortishi bilan atom radiusi kichiklashadi. Guruhlarda esa yuqoridan pastga qarab atom radius ortadi. Bu qoidalardan foydalanib, past guruh ele- mentlaridan yuqori guruh elementlarigacha bo‘lgan elementlarni aniqlaymiz. Bu Na, Mg, Al, Si qatori elementlari.
Mavzuga doir masalalar:

1. 
   Yuqori oksidining umumiy formulasi EO3 bo‘lgan elementlarning vodorod- li birikmalarining umumiy formulasini toping. A) EH₃; B) EH₄; C) EH; D) H₂E.
   
2. 
   Yuqori oksidining umumiy formulasi E2O5 bo‘lgan elementlarning vodorodli birikmalarining umumiy formulasini toping. A) EH₃; B) EH4; C) EH; D) H₂E.
   
3. 
   Yuqori oksidining umumiy formulasi EO2 bo‘lgan elementlarning vodorodli birikmalarining umumiy formulasini toping. A) EH₄; B) EH; C) EH₃; D) H₂E.
   
4. 
   Tartib raqami 28 bo‘lgan elementning elektron konfiguratsiyasini yozing va p elektronlarining s elektronlarga bo‘lgan nisbatini aniqlang.
   
5. 
   Tartib raqami 20 bo‘lgan elementning elektron konfiguratsiyasini yozing va p elektronlarining s elektronlarga bo‘lgan nisbatini aniqlang.