Mavzu: Atama va atamashunoslik. Sohaviy atama va so’zlarning kelib chiqishi va ularning vazifaviy xususiyatlari. O’zbekiston qishloq xo’jaligi va uning yetakchi tarmoqlari

Atamashunoslik va atamalarni o`rganish, avvalo, atamalarni oddiy so`zlardan, kasb-hunar so`zlardan farqlay olish zarur.

Atamalarni belgilashda quyidagi talablarni xisobga olish kerak:

Atamalarni belgilashda quyidagi talablarni xisobga olish kerak:

Ona tilida mavjud bo`lgan tartib qoidalarga mos kelishi.

Tallafuz qonun-qoidalarga to`g`ri kelishi oxangdorligi.

Ona tilining umumiy sistemasidan joy olishi.

Atamalarning dastlab ikki katta guruhga ajratish to’g’ri bo’ladi:

Atamalarning dastlab ikki katta guruhga ajratish to’g’ri bo’ladi:

• Umumiylik hususiyatiga ega bo`lgan atamalar
• Xususiylik hususiyatiga ega bo`lgan atamalar

Ona tilidagi mavjud so`zlar umumiy qonun-qoidalarga so`z yasalishi va so`zlar bilan birikishi sistemasiga mos kelishi, xozirgi kunda ko`p atamalar sinonimik qatorga ega. Masalan: rayon, tuman, unversitet, dorilfunun, ilmgox, muallif, avtor, sinonim ma’nodosh.

E’tirof etish kerakki, o’zbek tilida chetdan qabul qilingan ilmiy-texnikaviy atamalarning salmog’I katta. An’anaga ko’ra ularni quyidagi yo’nalishlarda o’rganamiz:

Arabcha: amaliyot, asar, asos, izoh, ilm, in’ikos, ilova, isloh, istiloh, islohot, maqola, misol, masala, maxraj, manfiy, musbat, mavzu, mazmun, mantiq, ma’naviy, ma’rifiy, muqaddima, mushohada, tajriba, taqriz, tahlil, uslub, fan, falsafa va hokazo.

Forscha-tojikcha: bastakor, duradgor, zabtkor, navosoz, navoxon, shogird, peshqadam, sovrin, sozanda, ustoz, chavandoz, yakkaxon, havaskor, hamshira kabi.

Ruscha-baynalmilal: abzats, agronomiya, agrotexnika, arxeologiya, gazeta, kodeks, lingvistika, matematika, nekrolog, plenum, realism, romantiam, sessiya, syezd, fizika, fonetika, fonologiya va hokazolar.