Mavzu: Asosiy vositalarni ijaraga olish va ijaraga berish hisobi

Asosiy vositalarni turkumlash va baholash

Asosiy vositalar bajaradigan vazifasiga ko‘ra ishlab chiqarish va noishlab chiqarish vositalariga bo‘linadi. Ishlab chiqarish asosiy vositalari bevosita moddiy ne’matlarni yaratishda ishtirok etadigan vositalaridir, noishlab chiqarish asosiy vositalari guruxiga uy-joy hamda kommunal-xo‘jalik maishiy xizmat, sog’likni saklash, ta’lim va boshqalarning asosiy vositalari kiritiladi.

Ishlab chiqarish va xo‘jalik faoliyatida asosiy vositalar ob’ektlardan foydalanish darajasiga ko‘ra quyidagi guruxlarga bo‘linadi:

• 
  foydalanilayotgan;
  
• 
  zaxirada turgan;
  
• 
  ishlamayotgan asosiy vositalar.
  

Asosiy vositalarning bunday guruxlanishi ulardan foydalanish samaradligini baholash, eskirgan vositalarni almashtirish, keraksiz asosiy vositalarni boshqa korxonaga berish yoki sotish to‘g‘risida qaror qabul qilish, shuningdek ularning eskirishini hisob-kitob qilish uchun zarur.
Asosiy vositalar natural-moddiy tarkibiga ko‘ra quyidagi guruxlarga bo’linadi.

• 
  yer;
  
• 
  yerni obodonlashtirish bo‘yicha kapital sarflar;
  
• 
  imoratlar;
  
• 
  inshootlar;
  
• 
  o‘zatuvchi moslamalar;
  
• 
  mashina va jixozlar;
  
• 
  transport vositalari;
  
• 
  asbob-uskunalar;
  
• 
  ishlab chiqarish inventarlari;
  
• 
  xo‘jalik inventarlari;
  
• 
  ish xayvonlari va maxsuldor chorva;
  
• 
  ko‘p yillik daraxtlar;
  
• 
  boshqa asosiy vositalar.
  

Yer amaldagi qonunchilikka binoan korxonaga mulk tarzida berilgan yer maydoni O‘zbekiston Respublikasi Yer kodeksining 17-moddasiga binoan, «yuridik shaxs: kodeksi va boshqa qonun xujjatlariga muvofiq doimiy egalik qilish, muddatli (vaqtincha) foydalanish, ijaraga olish va mulk xuquqi asosida yer uchaskasiga ega bo’lishlari mumkin». Yerning qiymatiga uni xarid qilishda ko’chmas mulk agentlik to‘lanadigan komission to‘lovlar, advokatlik xizmati uchun haq xarid qilishdagi to‘lovlari, drenaj qiymati, yerni tozalash va boshqa xarajatlar qo‘shiladi.