Mavzu asab sistemasi kasalliklari

MARKAZIY NERV SISTEMASINING INFEKSION VA PARAZITAR KASALLIKLARI

• MENINGITLAR Miya pardalari yallig‘lanishiga meningit deb aytiladi. Yallig‘lanish jarayoni, asosan, yumshoq va o‘rgimchak to‘risimon pardalarda kechadi. Meningitlarni viruslar, bakteriyalar va boshqa turli xil infeksiyalar chaqiradi. Kelib chiqishi bo‘yicha birlamchi va ikkilamchi meningitlar farqlanadi. Agar yallig‘lanish jarayoni miya pardalariga bevosita tushgan infeksiyalar sababli rivojlansa – birlamchi, boshqa o‘choqlardan tushgan infeksiyalar sababli rivojlansa – ikkilamchi meningit deb aytiladi.
• YIRINGLI MENINGITLAR Miya pardalarining yiringli yallig‘lanishiga yiringli meningit deb aytiladi. Ushbu jarayon, asosan, yumshoq va o‘rgimchak to‘risimon pardalardakechadi. Etiologiyasi. Yiringli meningitlar turli infeksiyalar, ya’ni meningokokk, pnevmokokk, gemofil tayoqchalar, streptokokk, stafilokokk, salmonella, ichak tayoqchalari, zamburug‘lar va shu kabi boshqa mikroorganizmlarning miya pardalariga bevosita ta’siri ostida rivojlana

Klinikasi. Yiringli meningitlar etiologiyasi turlicha bo‘lishiga qaramasdan, ularning deyarli barchasi tana haroratining 40–41°C gacha ko‘tarilishi bilan o‘tkir boshlanadi. Bemor titray boshlaydi va kuchli bosh og‘rig‘i paydo bo‘ladi. Tana haroratining ko‘tarilishi miya ustunidagivegetativ markazlar, xususan, tana haroratini boshqaruvchi markazlarning qo‘zg‘alishi bilan bog‘liq. Vegetativ markazlar qo‘zg‘alishi ko‘ngil aynishi va ketma-ket qusishni ham yuzaga keltiradi. Bunday qusishlar ovqat qabul qilishga bog‘liq bo‘lmagan holda kuzatilaveradi va buni serebral qusish deb atashadi.

• Klinikasi. Yiringli meningitlar etiologiyasi turlicha bo‘lishiga qaramasdan, ularning deyarli barchasi tana haroratining 40–41°C gacha ko‘tarilishi bilan o‘tkir boshlanadi. Bemor titray boshlaydi va kuchli bosh og‘rig‘i paydo bo‘ladi. Tana haroratining ko‘tarilishi miya ustunidagivegetativ markazlar, xususan, tana haroratini boshqaruvchi markazlarning qo‘zg‘alishi bilan bog‘liq. Vegetativ markazlar qo‘zg‘alishi ko‘ngil aynishi va ketma-ket qusishni ham yuzaga keltiradi. Bunday qusishlar ovqat qabul qilishga bog‘liq bo‘lmagan holda kuzatilaveradi va buni serebral qusish deb atashadi.
• ENSEFALITLAR Bosh miyaning yallig‘lanishiga ensefalit deb aytiladi. Ensefalitni nafaqat viruslar yoki mikroblar yuzaga keltiradi, balki uning allergik va toksik etiologiyali turlari ham mavjud. Bunday paytlarda allergik va tok
• ETiologiyasi. Ensefalitni juda ko‘p neyrotrop viruslar va mikroorganizmlar chaqiradi. Neyrotrop viruslar sababli rivojlanadigan ensefalitlar uchun yuqori darajada yuquvchanlik, mavsumiylik, tez tarqalish va ob-havo sharoitlariga qarab o‘zgaruvchanlik xos. Ensefalit yosh bolalarda ko‘p uchraydi.