Mavzu: antratsen

Fenantren

Izomeriyasi. Fenantrenning monoalmashingan hosilalari beshta (1-, 2 -, 3-, 4 - va 9 -) izomer holida uchraydi.
Olinishi. Antratsenga izomer boʻlgan fenantren toshkoʻmir smolasidan ajratib olinadi. Difenil bilan etilen aralashmasi choʻgʻlangan nay orqali oʻtkazilganda fenantren hosil boʻladi.
Fenantren va uning gomologlari o-, o-dialkildifenillar yoki 1,2 difeniletan hosilalarini degidrotsikllash bilan ham sintez qilinadi:




Fizikaviy va kimyoviy xossalari. Fenantren va uning go- mologlari rangsiz kristall moddalardir. Fenantren antratsenga nisbatan yaxshi eruvchan va u past harorat (100°C) da suyuqlanadi. Fenantren ham yassi tuzilishga ega bolib, uning mezomeriya energiyasi 92 kkal/molga teng.
Fenantren molekulasi antratsen molekulasiga nisbatan birmuncha barqaror, reaksiyaga kirishish qobiliyati esa kuchsizroq. Fenantren elektrofil reagentlar bilan reaksiyaga oson kirishadi. Uning 9- va 10- holatlari almashinish va birikish reaksi- yalariga faol:

Fenantrenni oksidlaganda 9,10-fenantrexinon, gidrogenla- ganda esa 9,10- digidrofenantren (yuqori bosim va haroratda katalitik gidrogenlaganda pergidrofenantren) hosil boʻladi:

Ishlatilishi. Fenantren organiksintezda (masalan, boʻyoqlar sintezida qoilaniladigan 9,10- fenantrexinonni olishda) xomashyo sifatida ishlatiladi.
Qisman yoki toʻliq gidrogenlangan fenantren skeletini saqlagan birikmalar hayvonot va oʻsimliklar dunyosida keng tarqalgan. Fenantren skeleti steroid spirtlari, oʻt kislotalari, jinsiy gormonlar, morfin guruhi alkaloidlari va boshqa biologik faol birikmalar molekulasi tarkibiga kiradi.
XULOSALAR

1. 
   Antratsen va fenantrenlar biologik aktiv moddalar boʻlib, oʻsimliklar va hayvon organizimlari tarkibida koʻp miqdorda uchraydi. Asosan oʻsimliklar organizimidan ajratib olinadi.
   
2. 
   Bu moddalar inson va hayvon organizimida muhim hayotiy jarayonlarning boshqarilishida muhim ahamiyatga ega boʻlgan kimyoviy jihatdan faol moddalardir.
   
3. 
   Antratsen va fenantrenlar sanotning turli sohalarida ham keng qoʻllaniladigan rangsiz kristall moddalardir. Ular birikish, oksidalnish, sulfolanish va yana boshqa reaksiyalarga kirishadi.
   
4. 
   Fenantren molekulasi antratsen molekulasiga nisbatan birmuncha barqaror, reaksiyaga kirishish qobiliyati esa kuchsizroq.