Mavzu: Antik davr davlati va huquqi Reja: Antik davr davlatlari Zardo`sht ta`limoti

3. Antik davr huquqi
Shunday qilib antic dunyo davlatiga Rim mamlakati ham kirado
Rim huquqi insoniyat huquqi tarixida noyob o`rin egallaydi. U antik jamiyatda va umuman butun qadimgi dunyoda huquq rivojlanishining eng yuqori darajasini aks ettiradi.

Rim huquqi avvalo juda xilma-xil hayotiy munosabatlarni va vaziyatlarni g`oyat darajada keng qamrab olganligi bilan ajralib turadi. Unda ayniqsa xususiy mulk egalarining, shuningdek, mulk aylanishi turli-tuman ishtirokchilarining manfaatlarini himoya qilishning xilma-xil uslublari puxtalik bilan ishlab chiqilgan. Aynan rimliklar, ilgari o`tgan jahon, jumladan, Sharq maktablari tajribasiga tayanib, birinchi marta xususiy mulkni, shuningdek boshqa mulkiy huquqlar va manfaatlarni alohida mohirona va bag`oyat mukammal sur’atda yuridik tartibga solish predmeti qilganlar. O`zining shaklan mukammal ishlab chiqilganligi bilan ajralib turuvchi rim huquqi zamirida juda boy huquqiy madaniyat paydo bo`lib, u sivilizatsiya rivojlanishining keyingi bosqichlarida insoniyatning umumiy boyligi bo`lib qolgan. Ushbu huquqiy madaniyatning elementlaridan biri rim yurisprudensiyasi bo`lgan. Rim yurisprudensiyasi, aytish mumkinki, ham huquq haqidagi mustaqil fanga, ham professional yuridik ta’limga asos solgan.

Rim davlati tarixining ming yildan ortiq davriga qaraganda ko`proq uning huquqida chuqur o`zgarishlar yuz bergan. Rim huquqi tarixi, tabiiyki, Rim davlati tuzumidagi o`zgarishlarni aks ettirgan. Biroq, u Rim jamiyatining ancha chuqur qatlamlari bilan ham bog`liq bo`lgani holda, o`z rivojlanish jarayonida barcha murakkablashib kelgan iqtisodiy va boshqa ijtimoiy munosabatlarning, jumladan, quldorlik bilan bog`liq bo`lgan munosabatlarning ham ta’sirini o`zida sinab ko`rgan. Budan tashqari, g`arbiy Rim imperiyasida tarixan vujudga kelgan va rivojlanishning eng yuqori cho`qqisiga chiqqan quldorlik davlatchiligini boshidan kechirgan. Shu sababli rim huquqi tarixining davrlarga bo`linishi, Rim davlati tarixi davrlariga to`g`ri kelmaydi. Rim huquqi bo`yicha ko`p adabiyotlarda uni davrlarga bo`lish borasida turlicha qarashlar mavjud. Rim huquqi tarixining quyidagicha davrlarga bo`linishi, bizningcha, eng qulay va maqsadga muvofiqdir: