|
21- mavzu. Fransiyada fiziokratlar maktabining shakillanishi va ahamiyati rivojlanishi.
Asosiy tushuncha va iboralar
Klassik maktab, mehnat boylik manbai, tabiiy va siyosiy baholar, pulning miqdori, (iste'mol va almashinuv), v.Pettining ish haqi, renta nazariyalari, yer bahosi, statistika, inson resurslari, P.Buagilber, iste'mol qiymati, ishlab chiqarish va qishloq xo'jaligi, boylik va qashshoqlik.
Uy hunarmandchiligi o'rniga manufakturaning kirib keIishi katta ijobiy voqea bo'ldi. Tarix, xalq xo'jaligi tarixi va boshqa ijtimoiy fanlami o'qiganda hunarmandchilik, sex va manufaktura nima ekanligi bayon etiladi, uy hunarmandchiligida hamma asosiy ishlar bir odam yoki oila tomonidan bajarilgan (xomashyoni tayyorlash, qayta ishlash, sotish ... ), unda aniq mehnat taqsimoti yo'q, manufakturada esa (manu - qo'l, facture -tayyorlash) mehnat taqsimoti, kooperatsiya, yollanma ishchi kuchi, demak, kapitalistik ishlab chiqarishning kurtaklari paydo bo'ldi. XVI asrdan boshlab dastlab Angliyada dehqonlarning yerdan mahrum qilinishi (yer yirik lendlordlar qo'liga o'ta boshladi) ro'y berdi, yomenlar - dehqon sinfi tugatildi, oqibatda kapitalistik fermerchilik yuzaga keldi (ular yerni lendlordlardan uzoq muddatli ijaraga olgan), ular yollanma mehnatdan (krepostnoylik emas) keng foydalangan, keyinchalik texnikani, ilmiy texnika yangiliklarini keng qo'llaganlar. Agrar inqilob, islohot nomini olgan bu o'zgarish anufaktura sanoatining rivoji bilan bog'liq. Dastlabki paytlarda bu sohada mato to'qish asosiy ish edi. U nihoyatda foyda keltiruvchi sohaga aylandi. Matoga talab oshdi, uni qondirish uchun, sanoat uchun kerakli xomashyo bazasini yaratish talab qilindi. Xomashyo esajun bo'Iib, qo'ylardan olinardi. Manufaktura rivojiga jun kerak, bulling uchun qo'ylar sonini oshirish talab etildi, ko'p qo'y boqish uchun esa yangi keng yaylovlar zarur, oqibatda chakalakzor, botqoq, bo'z yerlar chegaralanib «
1.manufaktura (sanoat) uchun xomashyo ko'paydi;
2. sanoatga ko'p va arzon ishchi kuchi yetkazib berildi ( yerdan mahrum bo'lgan, haydalgan dehqonlar ish qidirib shaharlarga borganlar).
Vdyam Petti (1623-1687) Romsi shahrida tug'ilgan. Angliya klassik iqtisodiy maktabining asoschisidir. Ko'pchilik bu olimning iqtisodiyot fani sohasidagi faoliyatiga yuksak baho berib, uni buyuk va takrorlanmas iqtisodchi-tadqiqotchi deb baholagan edi. V.Petti favqulodda hartomonlama va yuksak bilim1i inson bo'lgan. U mayda hunarmand-matochi oilasida tug'ildi. Leyden, Parij va Oksford universitetlarida tibbiyot sohasida tahsil ko'rdi. U juda qobiliyatli talaba bo'lgan,
1647-yilda nusxa ko'chiradigan mashinani (kseroks) ixtiro qildi, 1649-yilda fizika doktori ilmiy darajasiga ega bo'ldi. U dengizchi, vrach sifatida ham ishladi. Petti, shu bilan birga, yirik yer egasi ham edi, u yirik ingliz lendlordlar (yirik yer egasi) sulolasining asoschisi bo'lib qoldi. 1652-yilda Kromvel hukumatirung topshirig'iga ko'ra Irlandiyaning «yer obzori» (kadastri)ni o'tkazdi.
U XVII asrdagi Angliya bmjuaziya inqiloblaridan keyin kuchaygan ingliz tadbirkorlar matkurachisi sifatida tanildi. U tadbirkorlar mulkini, ya'ni xususiy mulkni «muqaddas» va «daxlsiz» deb bildi va uni turlicha yo'l1ar bilan himoya qildi. Ish haqini cheklash tarafdori sifatida ishchilarga fIzik jihatdan minimum haq to'lash, shu bilan birga, yangi sinfning boyishiga yordam berishni qo'l1adi. U mehnatning kapital tomonidan ekspluatatsiyasini yoqlab chiqdi. Shuningdek, AngJiyaning mustamlakachilik siyosatini ham qonuniy deb hisobladi. V.Petti kapitalga soliq solishga qarshi edi, chunki bu ishlab chiqarishni cheklashi mumkin edi. Shu bilan birga, u mehnatkashlarning daromadlaridan soliq ollsh tarafdori edi. U iqtisodiy muammolarga bag'ishlangan «Soliqlar l'R yig'imJar to'g'risida risola» (1662), «So'z donisbmandlarga» (1665), «lrlandiyaning siyosiy anatomiyasi» (1672), «Siyosiy arifmetika» (1683) va boshqa shu kabi asarlami yozdi.
Asosiy tushuncha va iboralar
Klassik maktab, mehnat boylik manbai, tabiiy va siyosiy baholar,
pulning miqdori, (iste'mol va almashinuv), v.Pettining ish haqi, renta
nazariyalari, yer bahosi, statistika, inson resurslari, P.Buagilber,
iste'mol qiymati, ishlab chiqarish va qishloq xo'jaligi, boylik va
qashshoqlik.
Do'stlaringiz bilan baham: |
