Mavzu: Aminokislotalar, kislota amidlari. Glikokol va mochevinalarning xossalari

Kislota amidlari. 
Kislota amidlari karboksilik kislotalarning hosilalari bo'lib, ularda gidroksil 
aminokislota bilan almashtiriladi: 
Tuzilishi. Amidlarni ammiakning hosilalari sifatida ham ko'rib chiqish 
mumkin, ularning molekulasida bitta vodorod atomi asil guruhi bilan 
almashtiriladi. 
Nomenklatura. Tizimli nomenklaturaga ko'ra, amidlarning nomlari -ovaya 
oxirlarini -amid bilan almashtirib, tegishli karboksilik kislota nomidan olingan: 
Amidlarning izomeriyasi amid guruhi (~C0NH2) bilan bog'langan uglerod 
zanjirining tuzilishiga bog'liq. 

---

Kvitansiya. Amidlar ammiakning galogen kislotalar yoki esterlarga ta'sirida 
tayyorlanishi mumkin: 
jismoniy xususiyatlar. Kislota amidlari kristall moddalardir (istisno suyuq 
formamid - chumoli kislota amidi H-CONH2). Suvda kam eriydi. Yechimlar 
neytraldir. 
Kimyoviy xossalari. 1. Tuz hosil bo'lishi. Ammiak va aminlardan farqli o'laroq, 
amidlar amalda asossizdir. Bu azot atomidan erkin juft elektronni siqib 
chiqaradigan karbonil guruhining ta'siri bilan bog'liq: 
Bundan tashqari, aminokislotalarning vodorod atomlari bir oz kislotali 
xususiyatga ega bo'lgan metall bilan almashtirilishi mumkin. Biroq, amidlar 
kuchli kislotalar bilan tuzlar hosil qiladi: 
2. Amidlarning gidrolizi. Amidlarning gidrolizi paytida karboksilik kislotalar 
hosil bo'ladi (qidirilganda va kislotalar yoki ishqorlar ishtirokida): 
3. Azot kislotasining ta'siri. Ushbu reaksiya azotning chiqishi va karboksilik 
kislotalarning shakllanishi bilan birga keladi: 
3. Amidlarning qayta tiklanishi. Amidlar kamaytirilganda (masalan, LiA1H4 
ta'sirida) aminlar olinadi: Alohida vakillar. Asetamid (e tanami d) 
- kristall modda, suvda oson eriydi va 
spirtli ichimliklar. Kuchli o'ziga xos hidga ega. Erituvchi sifatida ishlatiladi. 
Qog'oz, teri, dori-darmonlar ishlab chiqarishda ishlatiladi. 
Akrilamid (propenlar d) - so pl bilan kristall modda. 84,5 °C. Keling, suvda va 
spirtda yaxshi eriydi. Poliakrilamid va turli xil sopolimerlarni ishlab chiqarish 
uchun monomer bo'lib xizmat qiladi. Kauchuk modifikator. 
Xulosa.
1-tajriba. 
Probirkaga 1 ml mis sulfatning 10% li eritmasidan solib, ustiga 2-3 tomchi 
o`yuvchi natriyning 10% li eritmasidan tomizdik. Bunda mis (II) gidroksid 
cho`kmasi tushdi. Cho`kma ustiga glitsinning 1% li eritmasidan soldik, 
cho`kma batamom erib to`q ko`k rangli tiniq eritma hosil bo`ldi.
CuSO
4
+NaOH 

Na
2
SO4+Cu(OH)2 
Cu(OH)2+CH2(NH2)COOH 

{CH2(NH2)COO}Cu 
2-tajriba 
Probirkaga 1ml natriy nitrit 5% li eritmasi olinadi ustiga 1 ml xlorid kislotaning 
8% li eritmasidan qo`shiladi. Yana probirkaga 1ml glikokol eritmasidan 
quyilsa, probirkadan gaz pufakchalari (azot) ajralib chiqayotgani kuzatiladi.
NaNO2+HCL

NaCl+HNO2 
HNO2+ CH2(NH2)COOH

CH2(OH)COOH+N2^+H2O 

---

3-tajriba 
Probirka a-alanin 1% li eritmasidan 1 ml solib, ustiga fenoftalin bilan 
bo`yalgan o`yuvchi natriyning 10%li eritmasidan 1 ml solinsa, fenoftalinning 
pushti rangi yo`qoladi.
CH3-CH(NH2)COOH+NaOH

CH3CH(NH2)COONA+H2O