Mavzu: Aldegidlar va Ketonlar Reja

O

R – C – H + H₂ R – CH – R

 

O OH

Aldegid va ketonlar sianid kislotani biriktirib oksinitrilga aylantiradi.

R OH

R – C = O + HCN C

H CN

Oksi nitrildan oksikislota va a - aminokislotalar sintez qilish mumkin.

O’rin olish reaksiyalari. Quyida aldegid va ketonlarning karbonil gruppasidagi kislorodning ba`zi birikmalari bilan o’rin olish reaksiyalarini ko’rib chiqamiz.

1.Aldegid va ketonlar gidroksilamin NH₂OH bilan oksimlar xosil qiladilar.

O

CH₃ – C + H₂NOH CH₃ – C =NOH +H₂O

H H

Sirka aldegid oksimi

C H₃ CH₃

C=O+H₂NOH C=N – OH + H₂O

CH₃ CH₃

atseton oksimi

2.Aldegid va ketonlarga gidrazin NH₂ - NH₂ ta`sir ettirilsa, gidrazonlar xosil bo’ladi:

O

R – C + H₂N - NH₂ R - C = N – NH₂ +H₂O

H H

R R

C=O+H₂N – NH₂ C=N – NH₂ + H₂O

R R

3.Aldegid va ketonlardagi karbonil gruppa bilan bevosita boglangan uglevodorod-dagi a - vodorod atomlari juda aktiv bo’lib, ular galogenlar bilan osongina o’rin almashinishi mumkin.

Masalan:

O O

С Н₃ – CH₂ - C + Br₂ – CH₃ - CH - C + HBr

H Br H

a- brompropion aldegid

4.Aldegid va ketonlarning oksidlanishi. Aldegidlarning kumush gidrooksidning ammiakli eritmasi bilan oksidlanishi "kumush ko’zgu" reaksiyasi deyiladi. Bu reksiyadan aldegidlarning sifat analizida keng foydalaniladi.
O

R – C +[ Ag ( NH₃)₂]+ OH- R – COONH₄ + NH₄OH +Ag

H

Ketonlar faqat ishqoriy va kislotali muhitda KMnO₄ yoki K₂CrO₇ kuchli oksidlovchi ta`siridagina oksidlanadilar. Oksidlanish jarayonida molekulalar parchalanib ketadi.

O O

C H₃ - CH₂ - C – CH₂ – CH₃ + 3[O-] CH₃ – C + CH₃ – C

O H OH

Butanon-2

AHAMIYATI

Demak aldegid va ketonlar halq ho’jaligida keng qo’llaniladi:

1.Chigitni ekish oldidan zararsizlanishida

2.Dorivor moddalar olishda

3.Erituvchi sifatida

4.Organik sintezda