|
2.2. Zamonaviy rangtasvirda maishiy janrning tutgan o`rni
Kartinalarda faqat tarixiy, qahramonona voqea va hodisalarnigina emas, balki oddiy hayotni ham tasvirlash mumkin. Bunday kartinalar maishiy janr asarlari hisoblanib, ko`pincha ular janrli rangtasvir asarlari deb yuritiladi. Asosan bu voqealar rangtasvir polotnolarida tasvirlanadi, lekin ularni grafikada va xaykaltaroshlikda ham uchratish mumkin.
Rassomlar tomonidan turli davrlarda yaratilgan maishiy voqealar o`sha davrlarda yashagan odamlarning hayoti bilan tanishtiradi. Bu janr XV-XVII asrlarda Yevropa milliy maktablarida gullab yashnadi. Bunga misol qilib P.Breygelning "Kretyanning to`yi" kartinasini keltirish mumkin. Bu kartinada xalq bayramining go`zal va quvnoq sahnalari o`z ifodasini topgan.
Flamand P.Rubens o`zining asarlarida qishloq bayramlarini realistik ravishda tasvirlaydi. Golland rangtasvirchilari (G.Gerborx, Ya.Vermer) jamiyatning turli qatlamlari hayotini mehr-muhabbat bilan tasvirlaganlar. XVIII asr Frantsuz rassomlari A.Vatto, F.Bushe, J.B. Sharden, O.Fragonarlar ham maishiy janrda asarlar yaratganlar.
Keyinchalik rassomlar bo`layotgan voqealarni oddiy qilib tasvirlamasdan uning ichki mohiyatini ochib berishga harakat qila boshladilar. Jamiyat hayotiga tanqidiy munosabatda qarash frantsuz rassomlari O.Dome, G.Kurbe va rus rangtasvirchilari A.Venetsianov, G. Myasoyedov, V.Perov, I.Repin, P.Fedotov va sayyor rassomlar ijodida o`z aksini topdi. Rus rassomi B. Kustodiyev o`z kartinalarida savdogarlar hayotini turli qirralari bilan tasvirlagan.
Maishiy janr O`zbekiston rangtasvirchilarining ham kuchli jihatlaridan biri hisobalanadi.O`zbekistonda kuchli realistik maktab tarkib topishi ajoyib rangtasvirchilar sulolasini vujudga keltirdi.
Rassomlarning keksa avlod vakillaridan biri Aleksandr Volkovdir. Dastlabki ijodiy izlanishlaridagi formalizm yo‟lidan qutulib, xayotni realistik tasvir uslubiga qaytadi. U ko‟p asarlarida inson obrazini, yangi xayotni jozibali ranglarda tasvirlaydi. Uning 20-30-yillarda yaratgan «Choyxonada»,
«Eski shaxar choyxonasi», «Anorli choyxona» asarlari shular jumlasidandir. Choyxonada choy ichish, bu inson qalbini yumshatib suhbat qurish, hayot muammolari bilan o‟rtoqlashishga, yaqin muloqotda bo‟lish uchun muhim ma‟naviy ehtiyoj makonidir. U, shuningdek, Respublikaning yangi qurilish ob‟ektlarida bo‟lib, «Qurilishda», «Paxta terimida», 1933-1934
yillarda «Brigada majburiyat qabul qilmoqda», «Xosil» triptix, «Sbor ekskavatora», «Chirchikstroy», «Tashselmash» asarlarini yaratdi. U o‟z asarlarida mehnatkash inson hayoti, uning mehnatini, Respublikada rivojlanayotgan industriya qudratini aks ettirdi.
O‟zbek tasviriy san‟atining siymolaridan biri Bahrom Xamdamiydir. U 1935 yilda Toshkent rassomchilik texnikumini imtiyozli diplom bilan tamomladi. Rassom A. Volkov, M. Kurzin, O.Tatevosyan kabi ajoyib rassom pedagoglardan ta‟lim oldi. O‟sha vaqtda tuzilgan A.Volkov raxbarligidagi ijodiy brigadalardan biriga Bahrom Xamdamiy ham kirgan edi. Brigadada u
Tansiqboyev, N.Koraxon, A.Podkovrov, A.Toshkanboyevlar bilan do‟stlashib
Respublika bo‟ylab ijodiy safarda bo‟ldi, yig‟ilgan materiallar kelajak ijodiga zamin yaratdi. Hayotdagi o‟zgarishlar, xalqning mexnatdagi muvaffaqqiyatlari rassomni ijod qilishga ilhomlantirardi. Har bir kartinani yaratishda sidqidildan, muhabbat bilan yondoshardi. 1936-38 yillarda yaratgan
«Choyxonada oqshom», «Sevimli qo‟shiq», «Tasvir to‟garagi» kabi kartinalari shu mehnatning samarasidir. 1936 yilda bir guruh, yosh rassomlar qatori u Moskva va Leningraddagi Davlat Tretyakov galereyasi, Pushkin nomidagi Davlat Tasviriy san‟at muzeyi, Davlat Ermitaji, Rus muzeyida rus va G‟arbiy Evropa san‟ati durdonalari bilan tanishishga muvaffaq bo‟ldi. Rassom 1939-yilda «Ish tugaganda» deb atalgan kartinasini yozib tamomladi. Bu asar 1940 yil Respublika ko‟rgazmasiga qo‟yildi va mutaxassislar tomonidan o‟zining badiiy jihatdan O‟zbekiston rassomlarining maishiy mavzuda yaratgan asarlari ichida birinchi va eng yaxshi asar sifatida tan olindi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
