Mavzu: Akson transporti,efapslar va parabioz Akson transporti

Aksonal transportning funktsional roli.

• 1. Oqsillar va boshqa moddalarning antregrad va retrograd transporti akson va uning presinaptik terminallari tuzilishi va funktsiyasini saqlab turish, shuningdek aksonal o'sish va sinaptik kontaktlarning hosil bo'lishi kabi jarayonlar uchun zarurdir.
• 2. Axonsal transport neyronning innervatsiya qilingan hujayraga trofik ta'sirida ishtirok etadi, chunki tashilgan moddalarning bir qismi sinaptik yoriqqa chiqadi va innervatsiya qilingan hujayraning postsinaptik membranasi va unga tutash membrana qismlarining retseptorlariga ta'sir qiladi. Ushbu moddalar metabolizmni tartibga solish, ko'paytirish va innervatsiya qilingan hujayralarni differentsiatsiyasi jarayonlarida ishtirok etib, ularning funktsional o'ziga xosligini shakllantiradi. Masalan, tez va sekin muskullarni xoch-innervatsiyasi bilan olib borilgan tajribalarda, mushaklarning xossalari innervatsiya qiluvchi neyron turiga va uning neyrotrofik ta'siriga qarab o'zgarib turishi ko'rsatildi. Neyronning trofik ta'sirini o'tkazgichlari hali aniq aniqlanmagan, bu borada polipeptidlar va nuklein kislotalar katta ahamiyatga ega.

• 3. Aksonal transportning roli, ayniqsa, asab zararlanganda seziladi. Agar biron bir hududda asab tolasi uzilib qolsa, uning neyron tanasi bilan aloqa qilmaydigan periferik qismi vayron bo'ladi, bu esa Vallerian degeneratsiyasi deb ataladi. Neyrofibrillalar, mitoxondriya, miyelin va sinaptik uchlarning parchalanishi 2-3 kun ichida sodir bo'ladi. Shuni ta'kidlash kerakki, tolaning bir qismi chirishga uchraydi, uning kislorod va ozuqa moddalari bilan qon oqimi to'xtamaydi. Degeneratsiyaning hal qiluvchi mexanizmi moddalarning hujayra tanasidan sinaptik uchlarga aksonal tashilishini to'xtatishidir.
• 4. Akson transporti asab tolalarini qayta tiklashda muhim rol o'ynaydi.