Mavzu: Aksiz soliģini hisoblash tartibi va uni soliq tizimidan tutgan òrni

Mavzu: Aksiz soliģini hisoblash tartibi va uni soliq tizimidan tutgan òrni

Aksiz (frans. accise – qirqib olmoq) – keng iste’mol tovarlari, eng muhim xom ashyolarga, shuningdek xizmatlar uchun davlat tomonidan solinadigan qoʻshimcha soliq turi. Muayyan tovar (muhim iste’mol tovarlari: qand, gugurt, tuz, tamaki, spirtli ichimliklar, shuningdek avtomobillar, muzlatkichlar, moʻyna mahsulotlari billur va hokazo)lar narxiga, koʻrsatilgan xizmat (kommu-nal, transport va boshqalar) haqiga qoʻshimcha ustama soliq sifatida qoʻshiladi va 286uni toʻlovchilar bevosita haridorlar hisoblanadi. A. narx tarkibida muayyan qiymatda yoki narx miqdoridan ma’lum foiz hisobida koʻrinishlarida boʻladi. A. davlat byudjetida daromadlarning muhim qismini tashkil etadi. A. qad. Rimda kelib chiqgan. Hozirgi dunyo mamlakatlarida keng rivojlangan. Oʻzbekistonda 1996-yil 1-oktabrdan respublikaning oʻzida ishlab chikarilgan va uning hududiga chetdan keltirilgan tamaki mahsulotlari hamda spirtli ichimliklarni sotishda maxsus A. markalari joriy etilgan.

AKSIZ SOLIGʻI HISOB-KITOBINI TAQDIM QILISH VA TOʻLASH TARTIBI OʻZGARDI

30.12.2015

Prezidentning “Oʻzbekiston Respublikasining 2016 yilgi asosiy makroiqtisodiy koʻrsatkichlari prognozi va davlat byudjeti parametrlari toʻgʻrisida” Qarori (22.12.2015 yildagi PQ-2455-son) bilan Soliq kodeksiga aksiz soligʻi boʻyicha oʻzgartirishlar kiritildi.
Qarorda belgilanishicha, 2016 yil 1 yanvardan boshlab, aksiz soligʻi boʻyicha hisob-kitob har oylik asosda keyingi oyning 10 sanasidan kechiktirmay taqdim qilinadi hamda toʻlanadi.
Avval 2015 yilda aksiz soligʻi boʻyicha hisob-kitob har chorakda soliq davridan keyingi oyning 25 sanasidan kechiktirmay taqdim qilinardi. Bunda hisobot choragi mobaynida aksiz soligʻining taхmin qilinayotgan choraklik summasining uchdan bir qismi miqdorida har oyda joriy toʻlovlarni har oyning 25 sanasidan kechiktirmay amalga oshirish koʻzda tutilardi. Ushbu tartib 2015 yildan joriy qilingan.
Bu oʻzgartirish shu bilan asoslanadiki, joriy toʻlovlarni har oyda amalga oshirish hisobot choragining joriy oyida realizatsiya kamaygan yoki mavjud boʻlmagan taqdirda asossiz mablagʻlarni chiqarishga, tegishincha, chorakda aksiz soligʻini ortiqcha toʻlanishiga olib keladi. Aksiz toʻlanadigan tovarlarni realizatsiya qilish hajmi soliq solish ob’yekti ekanligini hisobga olgan holda, qoʻshimcha qiymat soligʻi bilan oʻхshash jihatlari boʻyicha aksiz soligʻini haqiqatda realizatsiya qilingan hajmdan kelib chiqib toʻlashni joriy qilish taklif qilinmoqda. Qayd qilish lozimki, aksiz soligʻi toʻlovchilari uchun joriy toʻlovlarning mavjud emasligi – bu soliq toʻlashda muhim afzallik va yengillik.
Aksiz solig‘i

Aksiz solig‘i stavkalari 2022 yil 1 iyundan o‘rtacha 10 foizga oshishi kutilmoqda.

Tamaki mahsulotlari importiga aksiz solig‘i stavkasi 2022 yil 1 yanvardan 10 foizga, alkogol mahsulotlari importiga 2022 yil 1 iyundan 10 foizga pasaytirilmoqda. 2022 yil 1 yanvardan alohida turdagi tamaki mahsulotlariga (chilim uchun tamaki, chekiladigan, o‘rama tamaki, qizdiriladigan tamaki, nikotinli tamakisiz snyus, tarkibida nikotin mavjud bo‘lgan suyuqlik) importiga aksiz solig‘i stavkasi 10 foizga indeksatsiya qilinmoqda.
Respublikada ishlab chiqarilgan va import qilingan benzin uchun yagona soliq stavkasi belgilanmoqda. Suyultirilgan gazga aksiz solig‘i stavkasi bekor qilinmoqda (amalda 30 foiz). Polietilen granulalariga aksiz solig‘i stavkasi 20 foizdan 10 foizgacha pasaytirilishi belgilanmoqda, shuningdek, polietilen granulalar importida ham aksiz solig‘i joriy qilinmoqda.
Ushbu soliq turi bo‘yicha 2021 yilda 12,6 trln so‘m (YaIMga nisbatan 1,8%) tushum kutilayotganligi hisob-kitob qilinib, tasdiqlangan 11,2 trln so‘mlik prognoz 112 foizga bajarilishi yoki prognozga nisbatan 1,4 trln so‘m ko‘p mablag‘ tushishi kutilmoqda. Byudjetnomaga muvofiq, aksiz solig‘i bo‘yicha 2022 yil uchun joriy yilda kutilayotgan tushumga nisbatan 13 foiz o‘sish bilan 14,3 trln so‘m (YaIMga nisbatan 1,7%) tushum prognoz qilingan.