Mavzu: Aholi ortasida ishsizlikni kamaytirish,odamlar va oilalarning daromadini oshirish yo’llari

"Daromad" iqtisodiy faoliyat natijalarini ifodalovchi ko`rsatkich bo`lib, u

serqirra va murakkab mazmunga ega hisoblanadi. Chunki, daromad bir vaqtning

o`zida biron-bir faoliyat natijasida olingan tushumni, pul mablag’larini, natural

ko`rinishda olingan mahsulotlarni, iqtisodiy resurslar keltiruvchi nafni va boshqa

tushunchalarni ifodalashi mumkin. Shuningdek, daromad umumiy tushuncha bo`lib,

uning tarkibida aholi daromadlari muhim o`rin tutadi.

Aholi daromadlari ma`lum vaqt oraliqida (masalan, bir yilda) ular tomonidan

olingan pul va natural shakldagi tushumlar miqdorini anglatadi. Iqtisodiy

adabiyotlarda aholi daromadlarining tarkibiy tuzilishi turlicha ko`rsatiladi.

Shu o`rinda ta`kidlash lozimki, daromad tarkibining yuqorida keltirilgan

tasnifida ma`lum chalkashliklar mavjud. Jumladan, Qurolli kuchlar xizmatchilarining

pul va natural ko`rinishdagi ta`minotlarini alohida bandda berilishi mantiqqa ziddir,

chunki harbiy xizmatchilar ham o`z faoliyatlari natijalarini ishhaqi yoki maosh

ko`rinishida oladilar. Shuningdek, 4 - 6 tartib raqamlari bo`yicha keltirilgan bandlar

daromad turini emas, balki faoliyat turini ko`rsatadi va h.k.

Aholi pul daromadlari ishhaqi, tadbirkorlik faoliyatidan olinadigan daromad,

nafaqa, pensiya, stipendiya shaklidagi barcha pul tushumlarini, mulkdan foiz,

dividend, renta shaklda olinadigan daromadlarni, qimmatli qog’ozlar, ko`chmas

mulk, qishloq xo`jalik mahsulotlari, hunarmandchilik buyumlarini sotishdan va har

xil xizmatlar ko`rsatishidan kelib tushadigan daromadlarni o`z ichiga oladi.

Jumladan, V.I.Vidyapin va boshqalarning umumiy tahriri ostidagi "Iqtisodiyot nazariyasi" darsligida bu tarkibiy tuzilish quyidagi jadval ko`rinishida keltirilgan:

Natural daromad me’nat haqi hisobiga olinadigan va uy xo`jaliklarining o`z

iste`mollari uchun ishlab chiqargan mahsulotlaridan iborat bo`ladi.

Jamiyat a`zolari daromadlari darajasi ular turmush farovonligining muhim

ko`rsatkichi hisoblanib, shу bilan birga alohida shaxslarning dam olishi, bilim olishi,

Sog’lig’ini saqlashi, eng zarur ehtiyojlarini qondirishi imkoniyatlarini belgilab beradi.

Aholi daromadlari darajasiga bevosita ta`sir ko`rsatuvchi omillar orasida ishhaqidan

tashqari chakana narx dinamikasi, iste`mol bozorining tovarlar bilan to`yinganlik

darajasi kabilar muhim o`rin tutadi.

Prezidentimiz I.Karimov ta`kidlab o`tganlaridek: "Mustaqillik yillarida

odamlarimizning tafakkuri, dunyoqarashi, hayotga bo`lgan munosabati ham tubdan

o`zgardi. Turmush darajasi, oilasining farovonligi, eng avvalo, o`ziga boqliq

ekanligini tushunib etayotgan odamlar tobora ko`payib bormoqda".

Aholi daromadlari darajasiga baho berish uchun nominal, ixtiyorida bo`lgan va

real daromad tushunchalaridan foydalaniladi.

Nominal daromad - aholi tomonidan ma`lum vaqt oralig’ida olingan

daromadlarining pul ko`rinishidagi miqdori hisoblanadi.