Мавзу: Ахоли даромадлари ва турмуш даражаси. Иш хаки ва мехнат муносабатлари

Bozor iqtisodiyoti sharoitida ish haqining tabaqalanishi

REJA:

• Aholining daromadlari va uning tarkibi.
• Bozor iqtisodiyoti sharoitida aholi daromadlarining tabaqalanishi sabablari.
• Aholi turmush darajasi va uning ko`rsatkichlari.
• O`zbekistonda ijtimoiy siyosatning o`ziga xosligi va asosiy yo’nalishlari.
• Ish haqining iqtisodiy mazmuni, tashkil etish shakllari.

I. Aholi daromadlari va uning tarkibi

• Rivojlangan bozor iqtisodiyoti sharoitidagi moddiy va mulkiy o`zgarishlarning yuz berishi ishlab chiqarishga farovonlikni oshirishdek aniq sotsial yo`nalish beradi. Bu yo’nalish ikki yo`l bilan ta'minlanadi:
• Mulk sohiblarining iqtisodiy faolligi orqali.
• Davlat daromadlarni qayta taqsimlab, o`ziga to`qlar daromadining bir qismini olib aholining nochor tabaqasiga beradi.

Bozor iqtisodiyoti rivojlangan jamiyatda nufuzli iqtisodiy faoliyat qonuni kelib chiqadi. Bu qonunga ko`ra iqtisodiy faollik negizida pul topib, boy bo`lish emas, balki jamiyatda nufuzli, obro’-e'tiborli bo’lish, o’z nufuzi bilan nom chiqarish va shu asosda ijtimoiy xayotda o’z o`rnini topishga intilishi maqsadi yotadi.

• Bozor iqtisodiyoti rivojlangan jamiyatda nufuzli iqtisodiy faoliyat qonuni kelib chiqadi. Bu qonunga ko`ra iqtisodiy faollik negizida pul topib, boy bo`lish emas, balki jamiyatda nufuzli, obro’-e'tiborli bo’lish, o’z nufuzi bilan nom chiqarish va shu asosda ijtimoiy xayotda o’z o`rnini topishga intilishi maqsadi yotadi.

• Kapital, tadbirkorlik qobiliyati, ish kuchi va yerdan iborat resurs egalari o`z resurslarining ishlab chiqarish omili sifatida iqtisodiyotga qo`shgan hissasiga qarab daromad oladilar.

• Bozor iqtisodiyotiga xos taqsimot qonuniga ko`ra moddiy ne’matlar va xizmatlar resurslar bergan pirovard natijasiga qarab ularning egalari o`rtasida taqsimlanadi.

• Daromadlar manba jihatidan farq qiladi:
• Ish haqining manbai zaruriy mahsulot bo’lsa, foyda, renta, foiz va dividientning manbai qo`shimcha mahsulotdir.

• Daromad o`z egasi ixtiyoriga kelib tushishi shakli jihatdan ham turlicha bo'ladi:
• pul daromadidan tushuvchi
• natural daromadi va imtiyoz shaklidagi daromad xam mavjud.