Mavzu: Ahmad Tabibiy

Ma’lumki, badiiy san’atlar uch guruhga bo‘linadi.

• Ma’lumki, badiiy san’atlar uch guruhga bo‘linadi.
• 1. Lafziy san’atlar.
• 2. Ma’naviy san’atlar.
• 3. Mushtarak (yani yuqorida qayd etilgan har ikkala she’riy san’atning xususiyati mavjud bo‘lgan) san’atlar.
• Ogahiy she’riyatida badiiy san’atlarning har uchala guruhiga kiradiganlari bor.

Ogahiy o‘z she’riyatida ittifoq san’atiga ham murojaat qilgan. Ittifoq o‘zaro (muvofiqlashish) ma’naviy san’atlardan bo‘lib, fors-tojik va o‘zbek mumtoz poeziyasida uning ishlatilishi uzoq davrlardan buyon mavjud bo‘lsa ham, biroq ilmi bade’ga doir mashhur asarlarning ko‘pida u haqida ma’lumot berilmagan. Jumladan, “Tarjimon ul-balog‘a”, “Aruzi Humoyun”, “Jam’i muxtasar”, “San’ati suxan” va adabiyotshunoslikka doir lug‘atlarga bu san’at kiritilmagan. Doiy Javodning “Zeboiyhoi suxan yo ilmi bade’ dar zaboni forsiy” nomli asarida ittifoq haqida ma’lumot va misollar keltirilgan. Doiy Javod ta’rifiga ko‘ra, ittifoq san’atining mohiyati shunday, shoir she’rda o‘z nomi yoki taxallusini nihoyatda chiroyli ko‘rinishda shunday ishlatadiki, o‘quvchi xayoliga bir paytning o‘zida ana shu so‘zning ham lug‘aviy, ham istilohiy ma’nosi keladi. Ogahiy ham o‘z taxallusini xuddi shunday ma’noda ishlatgan:

• Ogahiy o‘z she’riyatida ittifoq san’atiga ham murojaat qilgan. Ittifoq o‘zaro (muvofiqlashish) ma’naviy san’atlardan bo‘lib, fors-tojik va o‘zbek mumtoz poeziyasida uning ishlatilishi uzoq davrlardan buyon mavjud bo‘lsa ham, biroq ilmi bade’ga doir mashhur asarlarning ko‘pida u haqida ma’lumot berilmagan. Jumladan, “Tarjimon ul-balog‘a”, “Aruzi Humoyun”, “Jam’i muxtasar”, “San’ati suxan” va adabiyotshunoslikka doir lug‘atlarga bu san’at kiritilmagan. Doiy Javodning “Zeboiyhoi suxan yo ilmi bade’ dar zaboni forsiy” nomli asarida ittifoq haqida ma’lumot va misollar keltirilgan. Doiy Javod ta’rifiga ko‘ra, ittifoq san’atining mohiyati shunday, shoir she’rda o‘z nomi yoki taxallusini nihoyatda chiroyli ko‘rinishda shunday ishlatadiki, o‘quvchi xayoliga bir paytning o‘zida ana shu so‘zning ham lug‘aviy, ham istilohiy ma’nosi keladi. Ogahiy ham o‘z taxallusini xuddi shunday ma’noda ishlatgan:
• Falakning javrini, ey do‘stlar, demang, fuzun ermas,
• Kishi yo‘qkim, jafosi boridin qildi nigun ermas,
• Dema, Ogah, boshimg‘a g‘amni solg‘an charxi dun ermas,
• Navoiy, kimsa yo‘qkim, charx zulmidin zabun ermas,
• Navo jovid kimga berdi bizni benavo aylab (311-bet).