Mavzu 9: Birlashish va qo’shib olishning horij tajribasida qo’llanishi Korporativ birlashishlarning iqtisodiy mohiyati, bozor iqtisodiyoti sharoitidagi ahamiyati va amalga oshirilishi

Mavzu 9: Birlashish va qo’shib olishning horij tajribasida qo’llanishi


Korporativ birlashishlarning iqtisodiy mohiyati, bozor iqtisodiyoti
sharoitidagi ahamiyati va amalga oshirilishi
Korporativ birlashish va qo‘shib olishlar shuningdek, korporativ miqyosda qayta tarkiblash bugungi kun korporativ moliyaviy munosabatlarning va korporativ boshqaruvning tarkibiy qismiga aylanib ulgurdi. Bu borada har kuni butun dunyo miqyosida qator bitimlar tuziladi va tuziladigan bitimlar asosida ikki kompaniya yanada yirikroq kompaniyani tashkil etish maqsadida o‘zaro birlashadi. Bundan tashqari, kompaniyalarning o‘zaro birlashishi bilan bir qatorda, birlashishga teskari bo‘lgan ajralib chiqish yoki bo‘linish amaliyotlari ham amalga oshiriladi. Kompaniyalarning bo‘linishi va ajralib chiqishidan ham asosiy maqsad foydani maksimallashtirishga qaratilishini ta'kidlash lozim. Quyida kompaniyalarning o‘zaro birlashishi, qo‘shib olish jarayonlari va ularning o‘ziga xos jihatlari xususida atroflicha to‘xtalib o‘tamiz.
Korporativ moliyaviy taraqqiyotning bugungi bosqichida har qanday korporativ tuzilma o‘z rivojlanish strategiyasini belgilashda o‘z tashkiliy tuzilmasi doirasida rivojlanish yoki boshqa mustaqil iqtisodiy sub'ektlar bilan birlashish orqali rivojlanishga e'tibor qaratadi. Bunda korporativ moliyani boshqarishning sub'ektlari hisoblangan moliyaviy menejerlar tomonidan moliyaviy rivojlanish strategiyalaridan qaysi biri kompaniya uchun foydali ekanligini aniq hisob-kitoblar asosida belgilab beradi.
Birlashish va qo‘shib olish bitimlari orqali yangi biznesni tashkil etishdan asosiy maqsad sifatida biznesga qo‘shimcha elementlarni birlashtirish va integratsiyalash hisobiga kompaniyaning strategik ustunligini ta'minlashni keltirish mumkin. Murakkab moliyaviy-iqtisodiy holatlarda birlashish va qo‘shib olishlar kompaniyalar uchun yanada ko‘proq dolzarblik kasb etadi. Moliyaviy jihatdan yuqori salohiyatga ega kompaniyalar bozorda yanada raqobatbardosh bo‘lgan kompaniyani tashkil etish maqsadida nisbatan kuchsiz bo‘lgan kompaniyalarni o‘ziga qo‘shib olishga harakat qiladi. Shuningdek, moliyaviy jihatdan o‘zaro teng kuchga ega kompaniyalar bozorda o‘z ulushini ko‘paytirish yoki o‘z samaradorligini oshirish maqsadida o‘zaro birlashadilar. Keltirib o‘tilayotgan ustunlik jihatlar tufayli qo‘shib olinuvchi kompaniyalar ko‘p hollarda o‘zlarini boshqa kompaniyalar xarid qilish usuli orqali qo‘shib olishga rozi bo‘ladi. Chunki, ular keskin raqobat muhitida o‘zlarining mustaqil ravishda jon saqlab qola olishlariga ko‘zlari etmaydi. Odatda, ko‘pchilik kompaniyalar o‘rtasidagi birlashish va qo‘shib olishlarni o‘zaro sinonim atamalar va butunlay bir xil jarayonlar sifatida qabul qiladi. Aslida esa ushbu ikki atama o‘rtasida ma'lum farqlar mavjud. “Qo‘shib olish” atamasi ba'zan birlashishning har qanday shakliga nisbatan ham qo‘llaniladi. Buning o‘ziga xos xususiyatlari mavjud.
Anglo-sakson mamlakatlarida Due Diligence uzoq vaqt davomida sotib olish jarayonining asosiy elementi bo'lib kelgan, bu esa potentsial xaridorlarga sifat tahlili sotib olingan korxona.
Due Diligence paytida sotib olishni istagan barcha odamlar standartlashtirilgan ma'lumotlar to'plamiga kirish huquqiga ega. Xususan, Due Diligence doirasida, qoida tariqasida, quyidagilar nazarda tutiladi:
kompaniya haqida umumiy ma'lumot: ro'yxatdan o'tish to'g'risidagi ko'chirma, ustav, menejerlar to'g'risidagi ma'lumotlar, kompaniya tuzilmasi, sho''ba kompaniyalari va boshqalar.
kompaniyaning mulkiy holati va majburiyatlari to'g'risidagi ma'lumotlar: barcha moddiy va nomoddiy aktivlar ro'yxati, mavjud qisqa, o'rta va uzoq muddatli majburiyatlar to'g'risidagi ma'lumotlar (qarzdorlar va kreditorlar, foiz stavkalari, to'lov shartlari ko'rsatilgan), shartnoma doirasidagi o'zaro majburiyatlar. kompaniya va boshqalar.
moliyaviy hisobotlar: yillik va choraklik balanslar, daromadlar to'g'risidagi hisobot, auditorlik hisoboti va boshqalar.
mehnat qonunchiligi doirasida xodimlar va kasaba uyushmalari bilan mavjud shartnomalar, pensiyalar va boshqalar.
boshqa shartnoma majburiyatlari va huquqlari: kompaniya ichidagi shartnomalar, lizing shartnomalari, mijozlar va etkazib beruvchilar bilan tuzilgan shartnomalar va boshqalar.
mumkin bo'lgan huquqiy jarayonlar (fuqarolik, mehnat, soliq, ma'muriy va boshqalar) haqida ma'lumot.
Tegishli tekshirishning bir qismi sifatida taqdim etilgan ma'lumotlarning ishonchliligini, shuningdek, taxminiy sotib olish narxining haqiqiyligini tekshirish ko'pincha xaridor tomonidan turli maslahatchilarni jalb qilgan holda amalga oshiriladi.
Qoida tariqasida, kompaniyani sotib olishda ishtirok etuvchi auditorlar va advokatlar bitimning huquqiy va soliq tomonlarini optimallashtirish bilan shug'ullanadilar. Bu boradagi muhim siyosat qarori Aksiya shartnomasi va Aktiv bitimi o'rtasidagi tanlovdir. Aktsiyalarni sotib olayotganda, sotib olingan kompaniyaning soliq muhiti odatda saqlanib qoladi va shuning uchun mulkning bir qismini to'g'ridan-to'g'ri sotib olishdan ko'ra optimallashtirish uchun kamroq imkoniyatlar mavjud. Aktiv bitimi bilan, masalan, muayyan mulk va majburiyatlarni bitimdan chiqarib tashlash va shu bilan soliq to'lovlarini kamaytirish mumkin.
Aksiyali bitimlarning afzalliklaridan biri shundaki, maqsadli kompaniya rahbariyati bitimning bajarilishi va bajarilishiga bevosita ta'sir qilishdan chetda qolishi va shu bilan birga mulkdor o'rtasidagi mavjud manfaatlar to'qnashuvining ta'siridan qochish mumkin. va kompaniya boshqaruvi. Shunday qilib, dushmanlik bilan egallab olish, qoida tariqasida, aktsiya bitimi shaklida sodir bo'ladi, chunki ular bevosita boshqaruv manfaatlariga qarshi qaratilgan. Shu bilan birga, qolgan minoritar aktsiyadorlar bitimni murakkablashtirib, xaridorning huquqlariga e'tiroz bildirishi mumkin.
Qo'shma Shtatlarda sotib olishlar (xususan, dushmanlar) ko'pincha yuqori daromadli qimmatli qog'ozlarni (Kvazi-Equity, JunkBonds) joylashtirish (sotish) orqali moliyalashtiriladi, shu bilan birga korxonaning qarzdorlik darajasi sezilarli darajada oshadi. Shunday qilib, moliyalashtirishning taniqli usullaridan biri - Leveraged Buy Out (LBO) rahbariyatni rentabellikni oshirish orqali yuqori foizli to'lovlar bo'yicha majburiyatlarni bajarish qobiliyatini ta'minlash uchun zarur bo'lgan kompaniyani qayta qurishning (qayta tuzilishi) tubdan dasturiga majbur qiladi. biznesning, bu esa kompaniyaning bankrot bo'lishining oldini oladi. Shu bilan birga, xodimlar, mijozlar va etkazib beruvchilarning manfaatlari ko'pincha kamroq darajada hisobga olinadi.
Bir kompaniya boshqa bir kompaniya ustidan nazorat o‘rnatsa va o‘zini ushbu kompaniyaning yangi xo‘jayini, deb e'lon qilsa, bu bitim qo‘shib olish deb ataladi. Yuridik nuqtai nazardan, qo‘shib olingan kompaniya o‘z faoliyatini tugatadi, qo‘shib olgan kompaniya esa xarid qilingan (qo‘shib olingan) kompaniyaning butun boshli biznesini va aksiyalarini o‘z tasarrufiga oladi. Birlashish jarayonida esa yuqorida ta'kidlanganidek aksariyat hollarda moliyaviy jihatdan o‘zaro teng kuchga ega bo‘lgan ikki kompaniya o‘z biznesini bitta kompaniyaga birlashtirgan holda davom ettirishga qaror qiladi. Mazkur holatda ham bir kompaniyaning boshqasini sotib olishi va o‘zaro kelishgan holda qo‘shib olingan (xarid qilingan) kompaniya bilan o‘zaro birlashdi, deb e'lon qilish holatlari uchraydi. Haqiqatda esa bir kompaniya boshqasini qo‘shib olgan bo‘ladi. Bu amaliyotning afzallik tomoni shundaki, qo‘shib olingan kompaniya uchun uning boshqa bir kompaniya tomonidan qo‘shib olinishi qo‘shilib ketgan kompaniya nufuziga salbiy ta'sir ko‘rsatadi. Shundan kelib chiqqan holda, qo‘shib olingan kompaniya menejerlari ushbu jarayonni kompaniya nufuziga putur etkazmaydigan tarzda amalga oshirishga intiladi.
Agar har ikki kompaniyaning bosh direktorlari o‘z kompaniyalari uchun kelgusida potentsial ustunlik mavjud bo‘lishini anglagan holda ularni birlashtirishga qaror qilishsa, bir kompaniyaning boshqa bir kompaniyani qo‘shib olish jarayonini o‘zaro birlashish deb ham atash mumkin bo‘ladi. Ammo bir tomon o‘zining qo‘shib olinishini istamasa, bunday bitim do‘stona xarakterga ega bo‘lmaydi va bu holat qo‘shib olish, deya baholanadi.
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda ta'kidlash mumkinki, birlashishlar natijasida mavjud ikki yoki undan ortiq kompaniyalar asosida yangi kompaniya vujudga keladi. Bunda yangi kompaniya o‘zining tarkibini tashkil etgan asos kompaniyalarning barcha aktivlari va majburiyatlarini o‘z nazorati va boshqaruvi ostiga oladi. Amaliyotda kompaniyalar o‘rtasida qo‘shilish degan tushuncha ham borki, bunda bir necha kompaniyalar o‘zaro birlashadi va buning natijasida ulardan faqat bittasi raqobat muhitida tirik qoladi, qolganlari esa o‘z mustaqil faoliyat yuritish huquqidan mahrum bo‘lgan holda faoliyatini tugatadi.