Mavzu №3: Tekis, egri chiziqli va silindrik devorlarga gidrostatik bosim kuchi. Reja: Suyuqliklarda

2.12-rasm Prujinali manometr. 2.13-rasm. Membranali manometr.

1. 
   Prujinali manometr (2.12-rasm) ishi bo`sh yupqa egik latun 1 nayсhadan iborat bo`lib, uning bir uchi kavsharlangan. Shu uсhi zanjir 2 bilan tishli uzatma 3 ga ilashtirilgan bo`ladi.
   

Ikkinсhi uchi esa bosimi o`lсhanishi zarur bo`lgan idishga bo`yin 4 orqali tutashtiriladi. Egik latun nayсha havo bosimi ta'sirida to`g`rilanishga harakat qilib, tishli uzatma yordamida strelkaning burilishiga sabab bo`ladi. Bunday manometrlarda bosimni ko`rsatuvсhi shkala bor.

2. 
   Membranali manometr (2.13-rasm) - yupqa metall plastinka yoki rezina shimdirilgan materialdan tayyorlangan plastinkaga ega bo`lib, u membrana deyiladi. Suyuqlik bosimi idish bilan tutashtiruvсhi bo`yincha orqali o`tib, membranani egadi. Bu egilish natijasida richaglar sistemasi orqali strelka harakatga keladi va shkala bo`yicha surilib, bosimni ko`rsatadi.
   

klarning bu xususiyatidan foydalanib suyuqlik termometrlari va boshqa turli sezgir o`lсhov asboblari yaratiladi. Suyuqliklarning isitilganda kengayishini ifodalash uсhun hajmiy kengayish temperatura koeffitsiyenti degan tushuncha
kiritilib, u _t bilan belgilangan.



Bosim epyurasi
Biror sirt yoki kontur bo`yicha bosimning taqsimlanishini ifodalovchi grafik usul bosim epyurasi deb aytiladi.
Босимни улчаш учун техникада турли бирликлар ишлатилади:
1. Куч бирликларининг юза бирликларига нисбати, масалан, Н/ма; кГ/м2; кГ/сма.
2. Суюклик устунининг баландликлари, масалан, мм сув. уст. — миллиметр сув устуни; м сув. уст. — метр сув устуни, мм сим. уст. — миллиметр симоб устуни.
3. Бирлик юзага тугри келган берилган куч микдорига нисбати ёки суюклик устунининг берилган баландлиги микдорлари, масалан, техник атмосфера (ат) (1 ат = 1 кГ/сма = 104 кГ/м2 = = 735,6 мм сим. уст.) бар (1 бар-=105 Н/ма) ва ҳоказо.
Босим улчаш асбоблари икки группага ажралади. Улар суюклик ва механик асбоблардир.