Mavzu: 2 Hasharotlarni biologiyasi. Hasharotlarning ko‘payishi va rivojlanishi

Mavzu: 2 Hasharotlarni biologiyasi. Hasharotlarning ko‘payishi va rivojlanishi.
Reja:
Hasharotlarning jinsiy tizimini tuzilishi
Tuxumning tuzilishi va otalanishi
Hasharotlarning lichinkalari
Hasharotlarning g‘umbagi
Hasharotlarning ko‘payishi
Hasharotlarning jinsiy tizimining vazifasi ko‘payishi va o‘zining naslini saqlab qolishdan iboratdir. Hasharotlar asosan ayrim jinsli bo‘lib hisoblanadi va ularning ko‘pchiligini jinsiy dimorfizm yaxshi namoyon bo‘lganligini sezishimiz mumkin.
Erkak va urg‘ochi hasharotlarning jinsiy tizimi quyidagicha tuzilishga ega. Juft jinsiy bezlardan yoki gonodalardan juft yoki toq o‘tkazuvchi yo‘llardan qo‘shimcha jinsiy bezlardan tuxumni urug‘lantiradigan qismlardan iboratdir. Urg‘ochilarida esa urug‘ to‘plagich va juftlashish xaltasidan iborat. SHu bilan birga turli hasharotlarning urg‘ochilarida turlicha tuzilishdagi tuxum qo‘ygichlardan iboratdir. Jinsiy teshiklari ko‘pincha qorin bo‘shlig‘ining 9 sternitida, urg‘ochiniki esa 8 sternitida joylashgan bo‘ladi. Lekin ayrim hasharotlarda erkaklari bo‘lmaydi va bir jinslilari ham uchraydi. Germofrodit formalari juda kam uchraydigan xodisadir. Lekin hasharotlarning tuxumlari otalanmay partonogenetik usulda rivojlanishi mumkin. Masalan: o‘simlik biti, yaydoqchilar shular jumlasidandir.
Urg‘ochi jinsiy tizimi jinsiy bezlardan juft va toq tuxum yo‘llari, urug‘ qabul va ba’zan tuxum qo‘ygichlardan tashkil topadi. Tuxumdonlari juft bezlardir. Ularning follikulalari tuxum naychalari yoki ovariollari deb ataladi.
Ovariolalar bittadan to 2400 juft bo‘lishi mumkin. O‘simlik bitlarida tuxumlar reduksiyalangan bo‘lib, faqat bitta naychadan iborat.
Tuxum naychasining uchki qismi germarit, tana qismi esa vitellyarga ajratiladi.
Gormatsit qismidan oogoniylar hosil bo‘ladi va ko‘payadi. Undan ootsitlar va oziq xujayralari xosil bo‘ladi. Etilgan ootsitlar tuxumga aylangan vitelyarga tushadi.
Tuxum naychasining uchi ingichka ipga filamentga aylanib tuxumdoni kengaygan qismini hosil qiladi.