Mavzu-15. Demografik jarayonlarni prognozlash reja

Qiziqarli ma’lumotlar
1
Demografik prognozlar asosida aholi 
ehtiyojlarining xajmi va tuzilishi, shaxsiy 
iste’mol mollari ishlab chiqarish, ma’orif, 
sog‘liqni 
saqlash 
va 
xokazolarni 
rivojlantirish 
rejalashtiriladi. 
Xullas, 
demografik 
prognozlar 
ijtimoiy 
rivojlanish va turmush darajasini oshirish 
prognozlari bilan uzviy bog‘liq.
Ijtimoiy 
rivojlanish 
prognozlari 
aholining ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlarini, 
turmush 
tarzining 
о‘zgarishi 
tendensiyalarini aniqlash sohasidagi murakkab tadqiqotlar kompleksini о‘z ichiga oladi. Bu 
kompleksga quyidagilar kiradi: mehnat resurslarining bandligi va ularning foydalanish, 
milliy boylikni takror ishlab chiqarish, noishlab chiqarish ehtiyojlarini shakllantirish, 
aholining turmush darajasi, iqtisod tarmoqlarini rivojlantirish, xududiy о‘zgarishlar, iqtisodiy 
о‘sish, iqtisod mexanizm iva boshqaruv tizimini rivojlantirish, jaxon xо‘jaligi va tashqi 
iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish prognozlarini ishlab chiqish va boshqalar. 
1
http://www.review.uz/index.php/infographics 

---

15.2. Mamlakat aholisining tarkibiy tuzilishi 
Demografik prognozlar aholi dinamikasini uning jinsiy yosh strukturasi, tug‘ilish, 
xududiy harakati tugrisidagi ma’lumotlarni tahlil qilish asosida kurib chiqdi. Demografik 
prognozlash oilalarning kelajak sonini ularning urtacha kattaligi, aholi kо‘chma oqimlarining 
intensivligi, yunalishlari, faol mehnat faoliyati, davomiyligi va boshqalar tugrisida prognoz 
axborot olish imkoniyatini beradi. 
Demografik prognozlar asosida jamiyat ehtiyojlari xajmi va strukturasi, iste’mol tovarlari 
ishlab chiqarish, xalq ta’limi, sog‘liqni saqlash tizimi taraqqiyoti va boshqalar rejalashtiriladi. 
Shu tahlil demografik prognozlar ijtimoiy taraqqiyot va xayot darajasini oshirish prognozlari 
bilan izchil bog‘langan. Demografik prognozlashni amalga oshirishda usullarni tanlash 
muhim jihat hisoblanib, ularning yordamida aholining kelajakdagi sonini yanada aniqroq 
belgilash mumkin. Aholi sonini prognozlashning asosiy usullaridan biri komponentlar usuli 
hisoblanib, uning mohiyati asosiy komponentlarning kelajak dinamikasi, ya’ni tug‘ilishlar va 
о‘lishlar soni, xududga kuchib kelishlar va kuchib ketishlar sonini jamlashdan iborat. Butun 
mamlakat miqyosida aholi sonini prognoz qilishda dastlabki ikki komponent yetarlidir.