Mavzu 12: ilmiy tadqiq metodologiyasi tarkibiy qismlari orasidagi munosabat

Metodologiya tarkibiy qismilaridan birortasini mutlaqlashtirish, uni qat'iy, mutlaq, buzilmas qonun deb tatbiq etish, mumkin bo'lgan va bo'lmagan o'rinlarda zo'rma-zo'rakilik bilan tatbiq etishga intilish fetishizm, fetishizatsiyaga olib keladi. U istagan turdagi tadqiqotga, xususan, amaliyot bilan bog'liq izlanish va xulosalarga katta ziyon etkazadi. Bu zarar, asosan, ikki ko'rinishda:
a) nazariy hukmlar noto'g'riligida;
b) amaliyotda obyektiv - ijtimoiy-ontologik qonuniyatlarning buzilishida, jamiyatni, jumladan, fanni tanazzul (krizis)ga olib kelishda namovon bo'ladi.


Fan va madaniyatda, ijtimoiy munosabatlarda fetishizm, ko'p hollarda, teokratik (din hukmronligi), monarxik (yakka hokimiyat) va partokratik - fashistik (ma'lum bir guruhning mutlaq hokimiyati) boshqarish usullari davri uchun xos bo'lib, jamiyat, uning fani va madaniyati, iqtisodi va rivoji uchun fojeadir.
VIII-XVII asrlarda G'arbda xristian (nasroniylik), XIV-XIX asrlarda Sharqda islomiy teokratiyaning xunuk oqibatlari bo'yicha jild-jild tahlil-u tavsiflar yaratilgan. Germaniyaga va butun jahonga fashizmning keltirgan zarari hammaga ayon. Bugun 1930-1980-yillarda partokratik - valuntaristik hokimiyatning fan va madaniyatga keltirgan ziyoni oydinlashdi.