Mavzu 10. Gravimetrik analiz reja

Cho‘ktirish va birgalashib cho‘kish

Makrotarkibiy qismni cho‘ktirish jarayonida geterogen tizimdagi eruvchan mikro tarkibiy qism (makro- komponenta cho‘kmasini ichiga kirib birga cho‘kadi va bu xodisa birgalashib cho‘kish deyiladi.

Birgalashib cho‘kshining sababi ikkita:

1) Makro tarkibiy qism cho‘kmasiga begona ionlarini mexanik qo‘shilib qolishi.

2) Okklyuziya ya’ni makro tarkibiy qismning cho‘kmasi xosil bo‘lish jarayonida radiusi cho‘ktiriluvchi kationga yaqin boshqa kationlarni kristall ichidagi bo‘shliqga qirib aralash cho‘kma xosil bo‘lish xodisasi.

Birgalashib cho‘kish jarayonida aralashmada miqdori juda oz bo‘lgan ionni o‘zida to‘plab cho‘kuvchi makro komponentaning cho‘kmasi – kollektor (ya’ni to‘plovchi, jamlovchi) deyiladi. Masalan, aralashmadagi juda oz Ra²⁺ va Pb²⁺ kationlari BaSO₄ bilan bir xil tuzilish va tarkibga ega cho‘kma xosil qiladi. Mis (II) kationi uchun HgS, rux (II) kationiga MnO(OH)₂ cho‘kmasi kollektor vazifasini bajaradi.

Birgalashib cho‘kishni sirtqi va ichki turlari mavjud.

Begona ionlarni cho‘kma sirtiga adsorbsiyalanib cho‘kishi – birgalashib cho‘kishning sirtqi turiga mansub.

Mikrotarkibiy qism kollektorning butun xajmi bo‘yicha birgalashib cho‘kishi – birgalashib cho‘kishni ichki turiga mansubdir.