Mavzu: 1-§. 15-asr oxiri-16-asr boshlarida Movarounnahrda siyosiy vaziyat

Qoraqalpoq va Xiva munosabatlari

Qoraqalpoqlarning asosiy qismi notinch og’ir yillarda Amu va Sirdaryo oralig’idagi bo’sh yotgan yerlarga, Yangidaryo va Quvondaryo bo’ylariga ko’chib kelib yashardilar. Bu yerlar Xiva xonligiga chegara hududlar edi. Bu yangi yerlar qoraqalpoq xalqining o’ta mashaqqatli mehnati evaziga o’zlashtirilgan. Tarixchi olimlar Yangidaryoda yaratilgan ajoyib sug’orish inshootlari tizimiga-bu qoraqalpoq xalqi qahramonona mehnatining ulug’vorligi xotirasidir, deb baho bergan. Asta-sekin qoraqalpoqlarning Orolbo’yi o’zbeklari (qo’ng’irotlar) bilan yaqinlashuvi yuz bera boshlagan. Markaziy hokimiyat qoraqalpoqlami bo’ysundirmasdan turib orollik o’zbeklarni itoat ettira olmasligini yaxshi tushungan. Bungacha ham Xiva xonligi Orolbo’yi o’zbeklari bilan qo’shni yashayotgan qoraqalpoqlami bo’ysundirishga bir necha bor uringan edi. Chunonchi, 1715-yilda Sherg’ozixon shunday harakat qilgan edi. Biroq u o’z maqsadiga erisha olmagan. Faqatgina 1735-yilda Elbarsxon davrida Orolbo’yi o’zbeklari va qoraqalpoqlar Xiva xon-ligi hokimiyatini tan olganlar.