Mavzu : Valyuta kursi va unung davlat tomonidan tartibga solinishi Reja; I. Kirish

Ilmiy-texnik va ishlab chiqarish siyosatining yo'nalishlari Yoqilg'i-energetika, agrosanoat, transport, mudofaa komplekslarini boshqarish organlari Aksiyadorlik jamiyatlari va kompaniyalari Davlat korxonalarini isloh qilish Davlat aktsiyalari bloklari bilan operatsiyalar

"Uch sektor" nazariyasiga ko'ra, rivojlanish ketma-ket aholining ko'p qismi xom ashyo qazib olish va ishlab chiqarish bilan shug'ullanadigan jamiyatdan, sanoat jamiyatiga, so'ngra keyingi iqtisodiy o'sish iqtisodiy faoliyatni xizmat ko'rsatish sohasiga, axborot sanoatiga o'tkazish bilan bog'liq bo'lgan postindustrial jamiyatga boradi.

Islohotlar yillarida davlat ishlab chiqarishning tarmoq tuzilishiga minimal ta'sir ko'rsatdi va u ko'proq talabga moslashib, o'z-o'zidan paydo bo'lgan bozor mexanizmlari ta'siri ostida shakllandi. Natijada tarkibiy o'zgarishlar yuz berdi, bu mashinasozlik, qurilish, shaxsiy iste'mol ulushining sezilarli darajada pasayishi va xom ashyo ulushi va muomala sohasining keskin o'sishi bilan tavsiflandi. Ularni ilg'or deb hisoblash mumkin emas, chunki samarasiz xizmatlarning o'sishi ishlab chiqarish samaradorligini oshirmaydi.

Mantiqsiz ishlab chiqarish tuzilishi resurslarning etishmasligidan ko'ra xavfli. Shu sababli, hozirgi paytda davlat boshqaruvi tarkibiy qayta qurish, investitsion faollikni oshirish, ilm-fan va texnologiyaning eng so'nggi yutuqlarini joriy etish va barcha tarmoq korxonalari salohiyatidan foydalanish orqali iqtisodiy o'sishni ta'minlashga qaratilgan. Strukturaviy siyosat istiqbolli tarmoqlarni faol davlat ko'magi bilan ishlab chiqarish hajmini sifat jihatidan yaxshilash va tiklashga yo'naltirilgan. Yuqori darajadagi texnologik baza asosida, vaziyatga qarab, sanoatning ham fuqarolik, ham mudofaa vazifalarini hal qilishga qodir, umummilliy asosga o'tish kerak. Tarkibiy siyosatning ustuvor yo'nalishlari - bu fan, "o'sish nuqtalarini" tashkil etadigan tarmoqlar, transport va kommunikatsiyalar, ijtimoiy soha.

Iqtisodiyotning birlamchi bo'g'inida - korxonalarda - korporativ boshqaruv, mulkdorlar va menejerlar o'rtasidagi huquq va majburiyatlarni belgilash, shartnomaviy intizomni mustahkamlash va buxgalteriya hisobini xalqaro standartlarga muvofiq joriy etish bilan bog'liq huquqiy, tashkiliy va iqtisodiy muammolar majmuini hal qilish ko'zda tutilgan.

Yangi iqtisodiy tizimda davlat xususiy korxonalarning ichki ishlariga bevosita aralashmaydi, tarmoq vazirliklari esa direktiv usullar bilan boshqara olmaydi. Davlatning korxonalarga ta'siri birinchi navbatda qonunchilikni soddalashtirish, bozorda iqtisodiy xatti-harakatlarning adolatli qoidalarini belgilash, tartibga solishning yangi shakllari va usullarini joriy etish orqali amalga oshiriladi, bunda vazirliklar tarkibiy va institutsional o'zgarishlar uchun javobgarlikni o'z zimmalariga oladilar va samarali xususiy sektor rivojlanishiga ko'maklashadilar. Shu bilan birga, funktsional ijro etuvchi organlar mamlakat iqtisodiy tizimi uchun an'anaviy bo'lgan tarmoq organlari bilan o'zaro aloqada bo'lib, mulkchilik va boshqaruv shaklidan qat'i nazar, barcha korxonalar rahbarlik qiladigan rivojlanish konsepsiyalari, ilmiy-texnik va ishlab chiqarish siyosati yo'nalishlari ishlab chiqiladigan shtab-kvartiraga aylanadi.

Valyuta kursi, uning mohiyati va turlari. Belorussiya rublining kurs rejimi. Valyuta kursini tartibga solish usullari va vositalari.

Valyuta kursi - ma'lum bir mamlakat valyutasining boshqa mamlakat valyutasida ifodalangan narxi. U turli mamlakatlarning pul birliklari o'rtasidagi ularning xarid qobiliyati bilan belgilanadigan nisbati, bu tovarlarga, xizmatlarga, investitsiyalarga narxlarning o'rtacha milliy darajasini va boshqa bir qator omillarni ifodalaydi.

Valyuta kursi quyidagilar uchun talab qilinadi:

Kapital va kreditlarning o'zaro harakatini hisobga olgan holda tovarlar, xizmatlar savdosida valyutalarning o'zaro ekvivalent almashinuvi;

Jahon va milliy bozorlar narxlarini taqqoslash, turli mamlakatlarning milliy yoki chet el valyutalarida ko'rsatilgan qiymat ko'rsatkichlari;

Tashqi iqtisodiy operatsiyalar natijalarini miqdoriy taqqoslash;

Valyuta hisobvaraqlarini davriy ravishda qayta baholash.

Valyuta kursiga ta'sir qiluvchi omillarga quyidagilar kiradi.

Iqtisodiyot holati: pulning xarid qobiliyati, inflyatsiya darajasi; turli mamlakatlarda foiz stavkalari darajasi; to'lov balansining holati; valyuta bozorlari faoliyati va spekulyativ valyuta operatsiyalari; xalqaro to'lovlarda milliy valyutadan foydalanish darajasi; valyuta kursini davlat tomonidan tartibga solish; bozordagi valyuta kursini ushlab turish uchun valyuta zaxiralarining etarliligi;

Milliy va jahon bozorlarida valyutaga bo'lgan ishonch darajasi;

Valyuta siyosati, bozor va davlat tomonidan tartibga solish o'rtasidagi munosabatlar.

Valyuta kurslarining quyidagi turlari mavjud: nominal, real, belgilangan va o'zgaruvchan (o'zgaruvchan).

Nominal kurs - bu mamlakatning valyuta bozorida amaldagi valyutalar kursi. Amaldagi operatsiyalarni, mijozlar bilan hisob-kitoblarni o'lchash uchun amal qiladi.

Haqiqiy valyuta kursi - bu inflyatsiyani hisobga olgan holda aniqlangan nominal kurs, ya'ni. o'z mamlakatlarida va milliy valyutasi qaysi valyutada kotirovka qilingan mamlakatda narxlarning o'zgarishini hisobga olgan holda.

Belgilangan valyuta kurslari Valyuta kurslari asosida ro'yxatdan o'tgan paritetlarning mavjudligini taxmin qiladigan, bu davlatlar o'rtasida tuzilgan shartnomalar yoki bitimlarda belgilangan va davlat tomonidan tartibga solinadigan choralar bilan ta'minlangan tizimdir. Belgilangan valyuta kursi tashqi omillarning ichki iqtisodiyotga ta'siriga to'sqinlik qilishi mumkin, ammo o'zgargan xalqaro sharoitlar bilan bog'liq holda ishlab chiqarish va ayirboshlash rivojlanishini cheklaydi. Shuning uchun, bozor iqtisodiyoti bo'lgan davlatlar o'z valyutalari kurslarini belgilashdan bosh tortadilar va o'zgaruvchan kurslar tizimiga o'tadilar (odatda markaziy banklar, boshqa davlat organlari tomonidan valyuta kurslarini tartibga solish bilan, valyuta bozorlari tizimi bilan)

O'zgaruvchan valyuta kurslari quyidagilarga bo'linadi:

- bepul suzuvchi stavkalarbozordagi talab va taklifga qarab o'zgarib turadigan - (erkin o'zgaruvchan stavkalar);

- o'zgaruvchan stavkalarbozordagi talab va taklifga qarab o'zgarib turadigan, ammo vaqtinchalik keskin tebranishlarni yumshatish maqsadida markaziy banklar tomonidan tartibga solinadigan;

- bir (bir nechta) milliy valyutalarga nisbatan suzuvchi va boshqasiga nisbatan qat'iy kurslar (kurslarning aralash shakli).

Chet el valyutalarini ma'lum bir mamlakat valyutasida davriy baholash deyiladi tirnoq Tarixan chet el valyutasini milliy valyutaga nisbatan kotirovkalashning ikkita usuli mavjud edi - to'g'ridan-to'g'ri va bilvosita.

Eng keng tarqalgan to'g'ridan-to'g'ri tirnoq, unda chet el valyutasi birligining kursi milliy valyutada ifodalanadi.

Qachon bilvosita tirnoq birlik - bu milliy valyuta, uning kursi ma'lum miqdordagi chet el valyutasi birliklarida ifodalanadi.

Kotirovkalarning turli usullari iqtisodiy jihatdan farq qilmaydi, chunki valyuta kursining mohiyati bir xil.

Valyuta siyosati – bu milliy valyuta kursini tartibga solishga, shuningdek valyuta kurslari tizimini tanlashga, valyuta operatsiyalari amalga oshiriladigan kursni aniqlashga qaratilgan pul-kredit siyosatining bir turi.

Jahon amaliyotida har xil milliy valyuta kursini belgilash usullari:

• 
  Monetar paritet asosida, taqqoslangan ikkita valyutadagi oltinning og'irligi o'rtasidagi nisbat;
  
• 
  Valyuta savati asosida;
  
• 
  Valyutalarning sotib olish qobiliyatining nisbiy pariteti asosida;
  
• 
  Valyutalarga talab va taklif asosida yoki bozor asosida;
  
• 
  Xoch stavkalari asosida;
  

Valyuta pariteti - qonun hujjatlarida belgilangan valyutalar o'rtasidagi nisbat. Monometalizm sharoitida valyuta kursining asosini pul pariteti tashkil etdi - bu turli mamlakatlar pul birliklarining metall tarkibiga (oltin tarkibiga) nisbati. Bu valyuta pariteti tushunchasiga to'g'ri keldi. Valyuta kursi oltin paritetiga asoslanib, uning atrofida o'z-o'zidan oltin nuqtalarida o'zgarib turdi. Biroq, bu tebranishlar oltinni erkin sotib olish va sotish va uning cheksiz eksporti (importi) tufayli ahamiyatsiz edi. Oltin standart bekor qilinishi bilan oltin nuqta mexanizmi ishlamay qoldi.

Almashtirilmaydigan kredit pullari bilan valyuta kursi asta-sekin oltin paritetidan ajralib chiqdi, chunki oltin muomaladan chiqarildi. (1934-1976) yillarda valyuta kursining asosini oltin narxlari va oltin paritetlarining rasmiy shkalasi, kredit pulidagi oltinning rasmiy narxi tashkil etdi. Yamayka pul tizimining shakllanishi natijasida mamlakatlar valyuta kursining asosi sifatida oltin paritetidan rasman voz kechishdi. Zamonaviy sharoitlarda valyuta kursi valyuta tengligiga asoslanadi va uning atrofida o'zgarib turadi.

Valyuta savati Bir valyutaning o'rtacha tortilgan kursini boshqa valyutalarning ma'lum bir to'plamiga nisbatan taqqoslash usuli. Bu valyutaning sotib olish qobiliyatini va uning almashinuvining umumiy iqtisodiy va siyosiy sharoitlariga ta'sirini yanada oqilona hisobga olishga imkon beradi. SDR valyuta savati asosida stavkani belgilash quyidagi bosqichlarni o'z ichiga oladi:

• 
  Valyuta savatining tarkibini aniqlash, ya'ni. valyuta kursini hisoblash kerak bo'lgan valyutalar;
  
• 
  Ushbu savatdagi har bir valyutaning ulushini aniqlash (ularning eksport yoki import hajmidagi ulushiga muvofiq);
  
• 
  Tegishli valyuta birliklarida valyuta tarkibiy qismlarini aniqlash (uning valyuta savatidagi ulushining mahsuloti va oxirgi uch oyda dollarga yoki boshqa zaxira valyutasiga nisbatan o'rtacha bozor kursi);
  
• 
  Valyutalarning dollarga yoki boshqa zaxira valyutaga nisbatan bozor kursini aniqlash;
  
• 
  Valyuta komponentlarining dollar ekvivalenti (yoki boshqa valyutadagi ekvivalenti) ni hisoblash. Odatda bu valyuta tarkibiy qismini valyuta kursiga bo'lish (yoki ko'paytirish - valyutaga qarab) orqali hisoblanadi.
  

Valyuta savatiga asoslanib, valyuta kursini aniqlash murakkab usul hisoblanadi, shuning uchun boshqa hisob-kitob usullaridan ham foydalanish mumkin.

Milliy valyuta kursini aniqlash sotib olish qobiliyatining nisbiy paritetiga asoslanadieksport narxlarini (jahon bozoridagi narxlar) va tegishli mamlakatlarning ichki ulgurji narxlarini hisobga olish kerak.

Xususan, mamlakatning yiliga eksport qilinadigan mahsulotlar hajmi (eksport mahsulotlarining ayrim turlari soni) jahon bozoridagi narxlarda va ichki narxlarda aniqlanadi va ular o'rtasidagi nisbat hisoblab chiqiladi. Valyuta kursining hisob-kitoblari mamlakatning tashqi savdo balansi, mamlakatning tashqi hisob-kitoblarida ishlatiladigan asosiy xorijiy valyutalar kurslari, eksport mahsulotlari hajmi, jahon bozori narxlari va ichki ulgurji narxlar to'g'risidagi statistik ma'lumotlar va boshqa ma'lumotlar asosida amalga oshiriladi.

Valyuta kursini belgilash valyutalarning talab va taklifiga asoslangan bozor asosida banklar va korxonalar ixtiyorida boshqa davlatning valyutasiga ega bo'lish sharti bilan mumkin. Agar chet el valyutasining egasi faqat markaziy bank bo'lsa, u holda valyuta kursi bozor asosida shakllanmaydi. Har qanday bozor narxi singari, valyuta kursiga ham talab va taklif ta'sir qiladi. Chet el valyutasiga talab miqdori tovar va xizmatlarni olib kirish, savdo-sotiqdan tashqari operatsiyalar, chet elga sarmoya kiritish imkoniyatlari va hokazolar bilan belgilanadi. Xorijiy valyutani etkazib berish hajmi norezidentlarning ma'lum bir mamlakat valyutasiga bo'lgan talabi bilan belgilanadi va bu norezidentlarning ushbu mamlakatga sarmoya kiritish niyatida bo'lgan milliy valyutaga bo'lgan talabidan kelib chiqadi. , milliy valyutada ko'rsatilgan aktivlarga talab, ma'lum bir mamlakatda xizmatlarga bo'lgan turistik talab va boshqalar.

Ushbu valyutalarning har qanday uchinchi valyutaga nisbatan kursi asosida hisoblab chiqiladigan ikki valyuta o'rtasidagi nisbat sifatida belgilangan valyuta kursi deyiladi. o'zaro faoliyat kursi.

Belorussiya Respublikasida valyuta kurslarini belgilash jarayoni bir necha bosqichda aniqlanishi mumkin: