Mavzu : Tijorat banklarining qimmatli qog‘ozlar bilan operatsiyalari Reja

Xar  xil  turdagi  investitsiya  institutlari  tomonidan  kimmatli  kogozlar 

bozoridagi faoliyatlarni birga olib borishning mumkin bulgan variantlari

.  

 

 

Investitsiya 

vositachilari  

 

Investitsiya 

maslaxatchil

ari  

 

Investitsi

ya 

kompani

yalari  

 

Investi

tsiya 

fondla

ri  

 

Reestr 

saklov

chilar  

 

Depozit

ariylar  

 

Xisob-

kitob-

kliring 

tashkilotlar

i  

 

Boshkaruvc

hi 

kompaniyal

ar  

 

Kimmatli 

kogozlarning 

nominal egalari  

 

Investitsiya 

vositachilari

  

 

 

 

-  

 

+  

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

+  

 

Investitsiya 

maslaxatchilar

i  

 

-  

 

 

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

Investitsiya 

kompaniyalari  

 

+  

 

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

Investitsiya 

fondlari  

 

-  

 

-  

 

-  

 

 

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

Reestr 

saklovchilar  

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

 

 

+  

 

-  

 

-  

 

-  

 

Depozitariylar

  

 

-  

 

-  

 

 

-  

 

+  

 

 

-  

 

-  

 

+  

 

Xisob-kitob-

kliring 

tashkilotlari  

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

 

 

-  

 

+  

 

Boshkaruvchi 

kompaniyalar  

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

-  

 

 

 

+  

 

Kimmatli 

kogozlarning 

nominal 

 

+  

 

-  

 

+  

 

-  

 

-  

 

+  

 

+  

 

+  

 

 

---

21 

 

egalari  

 

Izox:  

"  +"  —  kimmatli  kogozlar  bozoridagi  professional  faoliyatni  birga  olib  borish 

mumkinligi  "  —"  —  kimmatli  kogozlar  bozoridagi  professional  faoliyatni  birga 

olib borish mumkin emasligi.  

Investitsiya  institutlari  sifatida  yuridik  va  jismoniy  shaxslar  katnashshshi 

mumkin.  YUridik  shaxs  xisoblangan  investitsiya  muassasalarining  faoliyati 

litsenziyalanishi  lozim.  Litsenziyalar  5  yil  muddatga  beriladi.  Investitsiya 

institutlarining  litsenziyalanishi  ular  faoliyatining  davlat  tomonidan  nazorat 

kilinishini  anglatadi.  Jismoniy  shaxslar  kimmatli  kogozlar  bozorida  investitsiya 

maslaxatchisi  va  investitsiya  vositachisi  sifatida  faoliyat  ko‘rsatishi  mumkin. 

Ushbu  faoliyatni  amalga  oshirish  uchun  jismoniy  shaxslar  maxalliy  xokimiyat 

idoralarida  tadbirkorlar  sifatida  ro‘yxatga  olinishi  xamda  fond  bozorini  tartibga 

soluvchi  organ  tomonidan  beriladigan  malaka  shaxodatnomasiga  va  litsenziyaga 

ega bo‘lishi lozim. Malaka shaxodatnomasi 3yil muddatga beriladi.  

Iktisodiy  munosabatlarning  murakkab  soxasi  xisoblanadigan  kimmatli 

kogozlar  bozorini  nafakat  institutsional  va  funksional  tomonlarini  rivojlantirish, 

balki  undagi  ishtirokchilar  faoliyatini  tartiblash,  muvofiklashtirish  va  nazorat 

kilishning samarali mexanizmini shakllantirish lozim. 

1.

 

Bugungi  kunda  kimmatli  kogozlar  bozorini  samarali  muvofiklashtirish 

jarayonlari  kechayotgan  Uzbekistondek  mamlakat  uchun  jaxonda  umumiy 

tarzda  kabul  kilingan  andozalarga  mos  keladigan,  jaxon  tajribasi  bilan 

chukur  ishlab  chikilgan,  barcha  afzalliklarni  uziga  singdirgan  va  shu  bilan 

bir  vaktda  milliy  mentalitetni,  milliy  rivojlanishning  uziga  xos 

xususiyatlarini inobatga olgan xolda uz-uzini muvofiklashtirish mexanizmini 

iщlab  chikish  zaruratdir.  Bu  mexanizmda,  jaxon  tajribasiga  kura,  asosiy 

rolni  uz  –uzini  muvofiklashtiruvchi  nodavlat-tijorat  tashkilotlar  uynaydi.Bu 

tashkilotlar oldida bir kator echimini kutayotgan muammolar mavjud.  

---

22 

 

Xozir  vujudga  kelgan  sharoitda  Kimmatli  kogozlar  bozori  xamda  moliya 

bozorining  boshka  vositalari  muammolariga  yuzaki  yondashish  xavfi  mavjud. 

Vaxolanki,  Garbda  mazkur  soxa  buyicha  tuplangan  boy  amaliy  va  tarixiy 

materialni  umumlashtiruvchi  taxlillovchi  bir  kator  rakobatbardosh  nuktai-nazarlar 

va nazariyalar yaratilgan. Uzbekiston uchun uziga xos yulni tugri tanlash shuning 

uchun  xam  dolzarbki,  bu  erda  me’yoriy  xukukiy  ba’zi  vositalar  yordamida 

birlamchi  kimmatli  kogozlar  bozori  yaratildi  xamda  aksiyadorlik  jamiyatlarining 

tuzilishi  xususiylashtirishning  amalga  oshirilishi  tufayli  bu  bozorda  xaddan 

tashkari  kup  massa  jamlandi.  Investitsion  vositachilar  instituti  shakllanmokda; 

unda  xususiylashtirish  investitsiya  fondlari  faol  ishtirok  etmokda.  SHunday  kilib, 

shart-sharoit  yaratildi,  endi  gap  kimmatli  kogozlar  bozorining  ishlashida  koldi, 

kimmatli  kogozlar  muomalasi  rivojlanishi  uchun  ikkilamchi  kimmatli  kogozlar 

bozorini  shakllantirish  zarur.  Amalda  esa  vazirliklar,  idoralar  va  aksiyadorlik 

jamiyatlari  kupchilik  raxbarlarining  korxonalarini  uz  nazoratlari  ostidan 

chikargilari yukligidan bu jarayon bir oz oqsamokda.  

 

 

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati : 

1  И.Г.  Доронин.  Мировые  фондовые  рынки:  закономерности 

тазвития и соврменное состояние //Дик, №8-2002.-с49. 

https://fayllar.org/tijorat-banklarining-qimmatli-qogozlar-bilan-

operatsiyalari.html