Мавзу № Иқтисодиёт асослари. Инновацион иқтисодиёт. Иқтисодиёт тушунчаси. Жамиятнинг иқтисодий эҳтиёжлари

Инновацияларнинг моҳияти ва вазифалари.

Бозор иқтисодиёти шароитида инновациялар рақобат қуроли ҳисобланади, чунки у харажатларнинг пасайишига, нархларнинг пасайишига, янги эҳтиёжлар ва бозорларнинг яратилишига, пул оқимларининг пайдо бўлишига, имижнинг ўсишига олиб келади.
Инновацияларнинг асосий хусусиятлари қуйидагилар:

• 
  олинган натижаларнинг илмий ва техник янгилиги, яъни. уларнинг сифати - илгари мавжуд бўлган аналоглардан фарқи;
  
• 
  олинган натижаларнинг тўлиқлиги ва амалийлиги;
  
• 
  тижорат мақсадларида фойдаланиш, яъни. бозор талаби.
  

"Инновация" тушунчаси билан бир қаторда "ихтиро" ва "кашфиёт" тушунчалари қўлланилади.
Ихтиролар - бу инсон томонидан яратилган янги асбоблар, механизмлар, асбоблар ва бошқа қурилмалар.
Кашфиёт - илгари номаълум маълумотларни олиш ёки илгари номаълум табиий ҳодисани кузатиш.
Очилиш ва инновация ўртасидаги фарқлар:
- кашфиёт, қоида тариқасида, технологик (амалий) буюртма даражасида эмас, балки фундаментал даражада амалга оширилади;
- кашфиёт фойда олиш учун мўлжалланмаган;
- кашфиёт тасодифан содир бўлиши мумкин, яъни ҳар доим ҳам илмий тадқиқотлар натижаси эмас.
Инновацион фаолият - бу жамоат амалиётида "тайёр ҳолда" инновацияларни яратиш ва амалга оширишга қаратилган фаолиятнинг тизимли тури.
Интеллектуал жараёнлар инновациянинг асоси саналади, унинг инновациядан фарқи шундаки, у ғоялардан таркиб топган бўлади, инновация эса маҳсули.
Инновациянинг 3 босқичи мавжуд бўлиб улар қуйидагилар саналади:

1. 
   Ривожланиш босқичи (Маҳсулот аҳолига тақдим этилади ва унинг аналоги мавжуд бўлмайди).
   
2. 
   Такомиллаштириш босқичи (Маҳсулот аҳолига манзур бўлгач унинг устида яна тадқиқотлар олиб борилиши натижасида дастлабки вазифасидан устунлик жиҳатлари кўпроқ бўлади, одатда маҳсулотни комплеклаштириш орқали сотув амалга оширилади, яъни тўлдирувчи товарлар сони ортади. Телефон мисолида олсак, қувватлагич, қулоқчин ва ҳ.к.лар).
   
3. 
   Тубдан ўзгартириш босқичи (Маҳсулот дастлабки кўринишидан ҳам сифат ҳам нафлилиги даражасига кўра устунлиги анча юқори бўлади ва ҳам инновацион маҳсулотнинг давоми эмас балки янги маҳсули сифатида намоён бўлиб дастлабги босқичга тегишли бўлади).
   

Юқоридаги 3 босқич инновацион айланиш халқасини намоён этади ва унинг босқичдан босқичга ўтиши учун қатъий белгиланган шартлар хизмат қилади. Инновацион маҳсулотни ишлаб чиқарувчилар кейинги авлодини ишлаб чиқариш учун илгариги маҳсулотдан тегишли соҳаларга кўра фарқларини исботлаб беришлари зарур саналади, йўқса, уларнинг ишлаб чиқаришга ҳақлари йўқ. Инновациянинг босқичларини кетма кетлигини таҳлил қиладиган бўлсак, атрофимиздаги ҳар бир нарсага 3 босқичини тусланишини кўришимиз мумкин. Дейлик оддий мисол минбар бўлса, қадимги Спартада ва Рим имприясида нотиқлар Давлат ҳокимияти тепасида бўлганда минбарга эмас тўнкага чиқиб нутқ сўзлашган. Тарафдорлар ўз фиркрини намоён этишга қўрққанларидан тўнка жойида овқатланганга қадар ташлаб кетилганда мих қоқилган. Қоқилган михларнинг сонига қараб тарафдорлар сони саналган. Кйинчалик бу оддий тахта сифатида ишлатила бошланган ва у минбар кўринишига келтирилган. Ёки яна бир ёрқин мисол ғилдирак бўлса, кйинчалик у арава, кейинчалик машинанинг ишлаб чиқаришда бўлишига хизмат қилади.
Инновация мақомини олиш соҳалар бўйича фарқланишларининг сони турлича бўлиб, уларни қуйидагича ажратиш мумкин:

• 
  Техника ва технология соҳасида камида 5та фарқ;
  
• 
  Тиббиётда (фармацевтика) 1та фарқ;
  
• 
  Озиқ овқатда 3 та фарқ шундан 1 таси қадоғига берилади
  
• 
  Қурилиш соҳасида 7 та фарқ
  

Фарқлар асосида ишлаб чиқаришга бўлган талабнинг мазмуни шундан иборатки, маҳсулотнинг дублкиати жиҳатдан патентга эгалиги ҳамда брендидан фойдаланиш жиҳати ҳуқуқий мақом жиҳатдан ўта нозир масала эканлигидадир.

4.