|
4. GIMNASTIKA O`QUV-ILMIY FAN SIFATIDA
gimnastika mashqlarni o`rganish gimnastikasi mashg`ulotlarida asosiy o`rinda turadi. Gimnastika o`sib kеtayotgan avlodga ta'lim va tarbiya bеrish sistеmasidagi pеdagogik bilim soxasi, otilishi shart bo`lgan o`quv darsi xisoblanadi. Dars sifatida u maktablarda, o`rta va oliy o`quv yurtlarida o`qitiladi.
Gimnastika nazariyasi gimnastika prеdmеtini mohiyati va mazmuniga, uning maqsadi va vazifalariga, jismoniy tarbiya sistеmasidagi gimnastikaning o`rni va ahamiyatiga daxldor masalalarni ishlab chiqadi.
Gimnastika jismoniy tarbiya vositalari gimnastika tarixi uning va mеtodlaridan biri sifatidagi rivojlanish va qaror topish jarayonini ochib bеradi. Gimnastika vosita va mеtodlarini takomillashtirish bilan aloqador masalalarni yoritadi. Gimnastika dars bеrish mеtodikasi bo`limida esa ta'lim va tarbiyaning umumiy asoslari, turli kontingеntlar mashg`ulot uyushtirish mеtod va pryomlari qarab chiqiladi.
Jismoniy tarbiyaning mamlakat sohasida gimnastika yetakchi
o‘rinni egallaydi. Uning vosita va usullarining keng doirasi deyarli
barcha insonlami: bolalar va o ‘smirlar, katta yoshlilar va qariyalar,
ayollar va erkaklar, sogiom kishilar va bemorlami qamrab olish-
ga imkon beradi. Gimnastika har taraflama jismoniy rivojlanish va
insonning harakat qobiliyatlarini takomillashtirishni ta’minlab, uni
mehnatga va Vatan himoyasiga tayyorlaydi. Ayniqsa, o ‘sib borayot-
gan avlodning jismoniy takomillashuvida gimnastikaning ahamiya-
ti kattadir. Gimnastika bilan muntazam shug‘ullanish boshlang‘ich
jismoniy tarbiya masalalarini yanada muvaffaqiyatli hal qiladi,
jismoniy fazilat va qobilyatlaming rivojlanishi uchun mustah-
kam asos soladi, kelishgan gavda va qaddi-qomatni shakllantiradi,
yurak qon-tomir, nafas olish, ovqat hazm qilish a ’zolari va inson
organizmining boshqa tizimlari bir marom va tartibda ishlashiga
imkon yaratadi. Gimnastikaning alohida ahamiyati uning ilm olish
imkoniyatlarining o ‘z ichiga olganligidadir.
Odam gavdasi harakatlarining tahlili va xulosasini egallab olish,
o ‘rganilayotgan harakat mashqlarini sekin-asta murakkablashtirib
borish, gimnastika mashqlarining cheksiz ko‘rinishlari (ulaming
shakli ,tuzilishi, bajarish ketma-ketligi)dan foydalanish imkoniyati
gimnastika bilan shug‘ullanuvchilarda tasawurlarini ko‘rgazmali
kengaytirish, ulaming umumiy qonuniyatlarini bilib olish va shun-
day qilib, aqliy bilim va jismoniy tarbiya o ‘rtasida amaliy aloqa
o ‘matish imkonini beradi. Gimnastika turlarini tasniflash: gimnastika mashqlarining tur- li-tumanligi va ulaming shug‘ullanuvchilarga keng koiam li ta’siri gimnastikaning ayrim, nisbatan mustaqil turlarining rivojlanish uchun asos b o iib xizmat qilgan. Gimnastika vositalari yechish zamr
bo ig an masalalaming ko‘pligi, mashqlaming o ‘ziga xosligi ulaming
shug‘ullanuvchilar organizmiga ta’siri va tabiati mamlakatimizda
gimnastika turlari tasnifini aniqlash va yuzaga keltirishga yordam
beradi. 1968-yildagi gimnastika bo‘yicha mutaxassislar anjumanida
quyidagi tasnif qabul qilingan:
1) asosiy, sogiiqni saqlashga xizmat qiluvchi va kuch hamda ep-chillikni talab qiluvchi gimnastikani o ‘z ichiga olgan umumrivojlan- timvchi turlar;
2) sport, badiiy gimnastika va sport akrobatikasini birlashtiruvchi
sport turlari;
3) ishlab-chiqarishdagi badantarbiya, harbiy-amaliy va sport -
amaliy hamda davolash gimnastikasidan iborat amaliy turlar.
Odamlaming barkamol jismoniy rivojlanishi va takomillashu-
viga umumiy maqsadli yo‘nalishni saqlagan holda ms gimnastikasi turlarini tasniflash amaliy ishda katta pedagogik va sog‘lomlashti-
rish hamda gigiyena natijalariga erishishga yordam beradi.
Gimnastikaning umumrivojlantiruvchi turlaridan barkamol
jismoniy rivojlanish, sog‘liqni mustahkamlash, shug‘ullanuvchilar
organizmini chiniqtirish, ulaming ish qobiliyatini oshirish va harakat
vazifalarini takomillashtirish masalalarini hal qilishda foydalaniladi.
Asosiy gimnastika bolalar (maktabgacha va maktab yoshidagi)
va kattalar mashg‘ulotlarida keng qo‘llanilmoqda. Shug‘ullanuv-
chilaming muayyan kontingenti (bolalar, kattalar va keksa odamlar)
ga qarab asosiy gimnastika vazifalari, mazmuni va mashg‘ulot olib
borish uslubiyati ancha farq qiladi. Asosiy gimnastika mashg‘ulotlari
deyarli barcha sogiom odamlar uchun jismoniy yuklama kattali-
gi va yo‘nalishi (faoliyati qonuniyatlarini egallash va odamning
harakat imkoniyatlarini baholash) jihatidan qulay va yengilligi bilan
tasniflanadi.
Bu davrdagi asosiy vazifa harakat ijro etilayotganda yuz beradigan
xatolami vaqtida tuzatishdan iborat. Xatolaming yuz berishiga
quyidagilar sabab bo‘lishi mumkin: harakat texnikasi haqida
tasavvuming aniq emasligi; o‘quvchilaming harakat sezgilari bilan
o‘z harakatlariga bergan subyektiv baholarining mos kelmasligi;
harakat topshirig‘ining murakkabligi bilan o‘quvchi imkoniyatining
mos kelmasligi; o‘zlashtirib bo‘lingan mashqlaming yangi mashqqa
salbiy ta’sir ko‘rsatishi; harakat faoliyati paytida yetarlicha dadillik
va qafiylik ko‘rsatmaslik va hokazolar.
Asosiy xatolami, keyin esa ikkinchi darajalilarini ham to‘xtatish
uchun aniq vaziyatga qarab o‘rgatishdagi xilma - xil usullaming
hammasidan foydalaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
