Mavzu : falsafa taraqqiyoti bosqichlari reja

4-masala.
Yevropada Qadimgi Yunon va Rimdan o‘rta asrlar falsafasigacha, ya’ni 
miloddan ilgarigi I asrdan milodning XIV asrigacha, bir yarim ming yil davomida bir qancha 
oqimlar paydo bo‘ldi va amal kdldi. Bu davr falsafasida ikki xil jarayonni ko‘rish mumkin: 1. 
Xristianlikning shakllanib davlat dini va mafkurasiga aylanishi. 2. O‘rta asrlarga kelib 
inkviziiiyaning ustuvor yo‘nalishga aylanishi. 
Gnostika, apologetika, patristika, realizm, 
nominalizm
va boshqa okdmlar o‘sha davr falsafasining qiyofasini belgilaydi. 
Bu davr falsafasida o‘z o‘rniga ega bo‘lgan nostiklar 
gnostitsizm
eramizning 150 yillarida 
o‘zining yuksak ravnaqiga erishadi. Ular shunday falsafiy ta’limot yaratdilarki, ularning fikricha, 
Xudo ruh sifatida yovuzlikda mutlaqo sof, inson esa o‘z tabiatining ruhiy jihati bilan xudoga 
moslashgan. Bu masalada gnostitsizm faylasuflari xristianlikni yunon falsafasi bilan 
birlashtirishga harakat qildilar. 
Apologetlar
xristianlik tarixida I va III Apologetlar asrlarda vujudga keldi. Apologetika 
so‘zining lug‘aviy ma’nosi “himoya qilish”, demakdir. Apologetlar hukumatning xristianlikka 
bulgan dushmanligini bartaraf qilishga, Rim davlatining xristianlikni ta’qib qilishi hech qanday 
okdashga loyiq emasligini isbotlashga harakat qilganlar, o‘z asarlarida mushriklik (ko‘p Xudolik) 
adabiyotlaridan olingan bahslashish (dialog) shaklidan yoki apologetikaning mumtoz shaklidan 
foydalanganlar. Apologetlar asarlarida ikki an’ana yaqqol sezilib turadi. Ya’ni, inkor kdlish va 
tasdiqlash. Ular eng avval mushriklar tomonidan xristianlikka qo‘yilgan ayblar — g‘ayriodatiy 
xdrakatlar, dabdababozlik kabilarni inkor qilganlar. Xristianlikning sofligini esa tasdiqlaganlar. Bu 
sohada Yustinning “Birinchi apologeya” “Ikkinchi apologeya” asarlarini. Tulean va Anaksagor 
kabi faylasuflar faoliyatini ta’kidlash lozim. “Patristika” so‘zi “ota” (“padre”) so‘ziatristika dan 
kelib chiqqan. Bu nom bilan odatda Yevropada yepiskoplarni ularga hurmat sifatida ataganlar. 
Sharkda mashhur bo‘lgan cherkov otalaridan biri