Mavzu : davlat byudjeti. Soliqlar reja : I. Kirish II. Asosiy qism

Yillik tushumi 1 milliard so‘mdan oshgan

Endi yil yakunlari bo‘yicha yillik oboroti (tushumi) 1 milliard so‘mdan oshgan yoki yil davomida belgilangan chegaraviy miqdorga yetgan korxonalar umumbelgilangan soliqlarni to‘lashga o‘tkaziladi. Bunda yillik tushumning 1milliard so‘m etib belgilangan chegaraviy miqdori 3 yilda kamida bir marta qayta ko‘rib chiqiladi. Ayni vaqtdagi hisob-kitoblarga ko‘ra, yurtimizda 15 mingtadan ko‘proq ana shunday imkoniyatga ega korxonalar mavjud ekan.

Soliq yukining bunday belgilanishi yirik korxonalarni kichik-kichik korxonalarga bo‘linishiga, daromadini yashirishga olib kelmaydimi, degan savol ko‘nglingizdan o‘tgan bo‘lsa, bu ham to‘g‘ri. Biroq, bunday holatlarning oldini olish uchun Soliq kodeksidagi soliq nazorati ishga tushadi. Unda soliq idoralari soliq to‘lovchilarni o‘z faoliyatiga doir hisobotlarni aniqligini ta’minlash uchun ana shu hisobotga tashqi manbalardan olingan ma’lumotlarni solishtirgan holda kameral nazoratni amalga oshiradi.

Agarda yuridik shaxsning tovar aylanmasi bir milliardga yetmasa, u nima qiladi? Soliqlardan ozod bo‘ladimi? Yo‘q albatta, bunday korxonalar oborotdan (tovar aylanma) to‘rt foizlik soliq to‘lash tizimiga o‘tadi. Masalan, yuz millionga mahsulot sotsa, uning to‘rt foizi, ya’ni 4 million so‘mni daromad byudjetiga to‘laydi. Shuningdek, 2019 yilda ushbu soliqqa qo‘shimcha ravishda to‘lash uchun yer, suv, mol-mulk soliqlari joriy etiladi. Bundan tashqari ayrim tadbirkorlar uchun aksiz solig‘i ham mavjud bo‘lib, vino-aroq, zargarlik buyumlari, yog‘, tamaki, avtomobil ishlab chiqaruvchilar uni ham to‘laydi.

Agar surishtirib kelinsa, bunday tartibning joriy etilishi ko‘p jihatdan foydali. Masalan, soliq miqdori daromadga qarab emas, qat’iy belgilab qo‘yiladigan bo‘lsa, daromad miqdori oshganidan keyin tadbirkorlik faoliyatidan tushadigan foydaning arzimas bir qismiga aylanadi. Daromad oshaveradi, soliq hajmi esa o‘zgarmaydi. Axir bir yilda 2-3 million so‘m daromad topgan shaxs bilan 200-300 million so‘m foyda olgan odamning bir xil miqdorda soliq to‘lashi, adolatdan emasda. Bundan tashqari daromadi ortayotgan shaxslarning soliq to‘lovi o‘zgarmasligidan davlat byudjeti ziyon ko‘radi.