Mavzu : 37 § Xlorning kislorodli birikmalari. Darsni maqsadi

Mavzu : 37 § Xlorning kislorodli birikmalari.
Darsni maqsadi:

a). Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga berilgan mavzu yuzasidan ilmiy asoslangan, Davlat Ta’lim Standarti talablariga javob beradigan bilimlar berib , ularda amaliy ko’nikmakarni hosil qilib, tegishli malakalarini shakllantirish.

b). Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarimizni Ona-Vatanga , tarixiy va madaniy merosimizga , O’zbek xalqining buyuk siymolariga,Ota-onaga muhabbat va milliy iftihor tuygusi ruhida tarbiyalash. Ularda ekologok madaniyatni shakllantirish va tarbiyalash.
d). Rivojlantiruvchi maqsad: Ilimni amaliyotga tatbiq etish. O’quvchilarning bilim va tafakkurini, kitobxonlik malakasini oshirish, mustaqil fikrlash ko’nikmalarini shakllantirish va rivojlantirish, kimyo fani va shu sohadagi kasblarga qiziqishlarini shakllantirish.
Darsning jihozlari : Plakatlar , kimyoviy moddalardan namunalar, kimyoviy jihozlar
Darsda qo’llaniladigan metod : Interfaol metodlar. Yangi bilim berish.
Foydalanilgan adabiyotlar : Kimyo 8.Toshkent-2019. R.Asqarov,N.X.To’xtaboyev,K.G’.G’opirov.
Darsning borishi : Tashkiliy qism: 1. O’quvchilar bilan salomlashish.

2. O ’quvchilar davomatini aniqlash.

3. Darsga tayyorgarlik ko’rish.
Uyga vazifani tekshirish: Konspektni tekshirish , savol-javob tariqasida uyga vazifani so’rash.
Yangi mavzuni bayoni: 

Galogenlar, shu jumladan, xlorni bir qator kislorodli birik malari ma’lum NaClO ; NaClO₂; NaClO₃; CaOCl₂ ; KClO₃

Xlor o‘zining kislorodli birikmalarida +1, +3, +5 va +7 oksidlanish darajalarini namoyon qiladi.

Gipoxlorit kislota — HClO beqaror modda bo‘lib, u suyultirilgan eritmalardagina mavjud bo‘ladi.

HClO kuchli oksidlovchidir. U asta-sekinlik bilan parchalanib,atom holdagi kislorodni ajratib chiqaradi: HClO = HCl + O

Gipoxlorit kislota juda kuchsiz kislota.

Gipoxlorit kislota tuzlari ishqorlarga xlor ta’sir ettirib olinadi:

Cl₂+ 2KOH= KCl + KClO + H2O

So‘ndirilgan ohakka xlor ta’sir ettirib, xlorli ohak (oqartiruvchi ohak) olinadi:

2Ca(OH)₂ + 2Cl₂= Ca(OCl)₂+ CaCl₂+ H₂O

CaOCl₂— xlorli ohak. Uning tuzilish formulasi ko‘rinishda bo‘lib, aralash tuzdir. .
Ya’ni xlorid va gipoxlorit kislotalarning kalsiyli tuzidir [CaCl₂ ● Ca(ClO)₂]
HClO₂— xlorit kislota nihoyatda beqaror, faqat suyultirilgan eritmalardagina mavjud. Kuchli oksidlovchidir. Tuzlari beqaror, zarb ta’sirida portlaydi.

HClO₂— xlorat kislota beqaror modda bo‘lib, eritmadagina mavjud. Eritmadagi kislota konsentratsiyasi 40 % dan ortib ketsa, portlab, parchalanadi. Xlorat kislota va uning tuzlari — xloratlar ham oksid lovchilardir. qaynoq kaliy gidroksidga xlor ta’sir ettirilsa, kaliy xlorat (Bertole tuzi) hosil bo‘ladi:

6KOH+ 3Cl₂ = KClO₃+ 5KCl + 3H₂O.

Bertole tuzi KClO₃ barqaror modda bo‘lib, oksidlovchi sifatida gugurt ishlab chiqarishda, portlovchi moddalarni tayyorlashda ishlatiladi. Laboratoriya da kislorod olish uchun foydalaniladi.

HClO₄— perxlorat kislota. Perxlorat kislota xlorning kislorodli birikmalari ichida eng kuchli kislotadir: HClO, HClO₂, HClO₃,HClO₄

Ushbu tartibda kislotalik kuchi va barqarorligi ortadi. Oksidlovchi xossasi esa kamayadi.

Yangi mavzuni mustahkamlash uchun topshiriq :

1. 
   Xlorid kislota quyidagi moddalarning qaysilari bilan reaksiyaga kirishadi ?
   

Zn; Cu; CuO; Cu(OH)₂; P₂ O₅; Na₂ S Reaksiya tenglamalarini yozing.

2. 
   Tuzluq (osh tuzi saqlaydigan idish)da yashiringan “qotil”. Bu ibora nimani bildiradi? Tuzluqdagi “qotil” nima bo‘lishi mumkin? Asosli javob bering.
   

Uyga vazifa berish : ______________________________
“Tasdiqlayman” _______________________
Kimyo. 8- sinf sana__________________