Mavz: Shaxsning irodaviy sifatlari. Iroda to’g’risida umumiy tushuncha

Hamisha iroda bilan e’tiqod uyg’unlikda tavsif qilingan. CHunki bu ikki tushuncha muayyan qarashlar, ta’limotlar e’tiqodlarning g’oyaviy-ma’naviy asosi hisoblanadi. Ma’lumki, e’tiqodning zaif yoki mustahkamligi, umuminsoniy va milliy manfaatlarga mos kelishi (mutanosibligi) yoki mos kelmasligi (nomutanosibligi) ham irodaning mustahkam, puxta, kuchli shakllanishida muhim rolь o’ynaydi.

• Hamisha iroda bilan e’tiqod uyg’unlikda tavsif qilingan. CHunki bu ikki tushuncha muayyan qarashlar, ta’limotlar e’tiqodlarning g’oyaviy-ma’naviy asosi hisoblanadi. Ma’lumki, e’tiqodning zaif yoki mustahkamligi, umuminsoniy va milliy manfaatlarga mos kelishi (mutanosibligi) yoki mos kelmasligi (nomutanosibligi) ham irodaning mustahkam, puxta, kuchli shakllanishida muhim rolь o’ynaydi.

Iroda erkinligi – insonning biror ishni, faoliyatni bajarishga qaratilgan, yo’naltirilgan ongli intilishi hisoblanadi. Falsafa va psixologiyada ijtimoiy-tarixiy taraqqiyot davomida iroda erkinligi definitsasi atrofida, dunyoviy va diniy ta’limotlar o’rtasida ana shu asosda bahs-munozara hukm surib kelmoqda. Masalan, fatalizm namoyandalari shaxsning barcha xatti-harakatlarini faqat tashqi kuchlar belgilaydi, deb ta’kidlasalar, volyuntarizm ta’limotining vakillari esa odam xatti-harakatlarida mutlaq erkin, bunday erkinlik esa tashqi kuchlarga hech qanday bog’liq emas, degan xulosaviy qarashni olg’a suradilar.

• Iroda erkinligi – insonning biror ishni, faoliyatni bajarishga qaratilgan, yo’naltirilgan ongli intilishi hisoblanadi. Falsafa va psixologiyada ijtimoiy-tarixiy taraqqiyot davomida iroda erkinligi definitsasi atrofida, dunyoviy va diniy ta’limotlar o’rtasida ana shu asosda bahs-munozara hukm surib kelmoqda. Masalan, fatalizm namoyandalari shaxsning barcha xatti-harakatlarini faqat tashqi kuchlar belgilaydi, deb ta’kidlasalar, volyuntarizm ta’limotining vakillari esa odam xatti-harakatlarida mutlaq erkin, bunday erkinlik esa tashqi kuchlarga hech qanday bog’liq emas, degan xulosaviy qarashni olg’a suradilar.