|
Mavu: Narx ustidan
nazorat va bozor faoliyati.
Tahlilni chiziqli talab funksiyasi orqali ko`rib chiqamiz. Umumiy
holdagi talab chiziqli funksiyasi berilgan bo`lsin: QD a b P .
Elastiklikning ta`rifiga ko`ra:
Talabning narx bo`yicha elastikligi va daromad o`rtasidagi
bog`liqlikni ifodalovchi grafik chizamiz
L nuqta talab chizig`i bo`yicha A nuqtadan C nuqtaga harakat
qilganda, talab elastikligi kamayadi. U har doim manfiy, absolyut qiymati
bo`yicha LC kesmaning AL kesmaga nisbatiga teng va AC chiziqning
o`rtasida birga teng. 3.5-rasmning pastki qismida daromadning narxga
bog`liqligi ko`rsatilgan: TR Q P(Q) .
Mahsulotga talab elastik bo`lganda (5.6-a-rasm), narxni P1 dan P2
ga
oshirish natijasida olinadigan A yuzaga teng qo`shimcha
daromadga ( +TR)
90
nisbatan, talabning Q1 dan Q2 ga qisqarishi natijasida ko`riladigan
B
yuzaga teng zarar (–TR) ko`pligidan sotuvchining yalpi daromadi
qisqaradi. Mahsulotga talab noelastik bo`lganda esa (5.6-b-rasm)
narxni P1
dan P2 ga oshirish natijasida olinadigan A yuzaga teng qo`shimcha
daromad (+TR), talabning Q1 dan Q2 ga qisqarishi natijasida
ko`riladigan
B yuzaga teng zarardan (–TR) ko`pligidan yalpi daromad oshadi
Talab elastikligining bu xususiyatlarini bilish sotuvchilarga narxni
o`zgartirish orqali daromadlarni oshirish imkoniyatini beradi. Bunda
daromadning o`zgarishi narxning o`zgarishiga teskari bo`lganligidan,
sotuvchilar talab elastikligi yuqori bo`lgan mahsulotlarning narxini
pasaytirish orqaligina sotuvlar hajmini va daromadini oshirishlari mumkin.
Talab noelastik bo`lgan holatda esa, narxni oshirish talab hajmini
keskin qisqarishiga olib kelmaydi. Chunki, ko`pincha iste′molchilar uchun
birlamchi ehtiyoj sanaladigan ne′matlarga talab noelastik hisoblanadi.
Bunday sharoitda sotuvchilar daromadni oshirish uchun narxni
ko`tarishlari mumkin
Mahsulotga talab elastik bo`lganda (5.6-a-rasm), narxni P1 dan P2 ga
oshirish natijasida olinadigan A yuzaga teng qo`shimcha daromadga (+TR)
90
nisbatan, talabning Q1 dan Q2 ga qisqarishi natijasida ko`riladigan B
yuzaga teng zarar ( –TR) ko`pligidan sotuvchining yalpi daromadi
qisqaradi. Mahsulotga talab noelastik bo`lganda esa (5.6-b-rasm) narxni
P1
dan P2 ga oshirish natijasida olinadigan A yuzaga teng qo`shimcha
daromad (+TR), talabning Q1 dan Q2 ga qisqarishi natijasida ko`riladigan
B yuzaga teng zarardan (–TR) ko`pligidan yalpi daromad oshadi
Talab elastikligining bu xususiyatlarini bilish sotuvchilarga narxni
o`zgartirish orqali daromadlarni oshirish imkoniyatini beradi. Bunda
daromadning o`zgarishi narxning o`zgarishiga teskari bo`lganligidan,
sotuvchilar talab elastikligi yuqori bo`lgan mahsulotlarning narxini
pasaytirish orqaligina sotuvlar hajmini va daromadini oshirishlari mumkin.
Talab noelastik bo`lgan holatda esa, narxni oshirish talab hajmini
keskin qisqarishiga olib kelmaydi. Chunki, ko`pincha iste′molchilar uchun
birlamchi ehtiyoj sanaladigan ne′matlarga talab noelastik hisoblanadi.
Bunday sharoitda sotuvchilar daromadni oshirish uchun narxni
ko`tarishlari mumkin
Talab elastikligining bu xususiyatlarini bilish sotuvchilarga narxni
o`zgartirish orqali daromadlarni oshirish imkoniyatini beradi. Bunda
daromadning o`zgarishi narxning o`zgarishiga teskari bo`lganligidan,
sotuvchilar talab elastikligi yuqori bo`lgan mahsulotlarning narxini
pasaytirish orqaligina sotuvlar hajmini va daromadini oshirishlari mumkin.
Talab noelastik bo`lgan holatda esa, narxni oshirish talab hajmini
keskin qisqarishiga olib kelmaydi. Chunki, ko`pincha iste′molchilar uchun
birlamchi ehtiyoj sanaladigan ne′matlarga talab noelastik hisoblanadi.
Bunday sharoitda sotuvchilar daromadni oshirish uchun narxni
ko`tarishlari mumkin
Faraz qilaylik, sotuvchi sotiladigan bug`doy hajmini 250 mln. pudga
oshirdi. Uning daromadi qanday bo`lishini hisoblaymiz. Sotiladigan
bug`doy hajmi 2250 mln. pud. U holda bir pud bug`doy narxi
7
250
2250
P 16
pul birligiga teng.
Umumiy daromad TR 2250 7 15750 pul birligiga teng.
Ko`rinib turibdiki, sotuvchi sotiladigan bug`doy hajmini optimal
hajmdan oshirsa, uning daromadi maksimal daromaddan past bo`ladi.
Xuddiy shunday, sotuvchi optimal hajmdan kamroq hajmda bug`doy
sotsa ham, uning umumiy daromadi kamayadi
Do'stlaringiz bilan baham: | 
