Mavqei alohida o‘rin egallaydi

 
Aymd = Yalpi foyda / Aymo‘s 
  
Aylanma  mablag‘larni  yuklanish  koeffitsiyenti 
aylanish  koeffitsiyentiga  teskari 
bo‘lgan  qiymatdir.  U  sotilgan  har  1  so‘m  mahsulotga  sarflangan  aylanma 
mablag‘larni tavsiflaydi hamda quyidagi formula asosida hisoblab topiladi: 
 
Kyuk = Aymo‘s / 
Q
 
 
Aylanma  mablag‘larning  to‘liq  aylanish  muddati  qanchalik  kichik  yoki  bu 
aylanishlar  soni  qanchalik  ko‘p  bo‘lsa,  aylanma  mablag‘lar  shunchalik  kam  talab 
qilinadi va aksincha, aylanma mablag‘lar qanchalik tez aylanishda bo‘lsa, shunchalik 
samarali ishlatiladi. 
Aylanma mablag‘lardan foydalanish samaradorligi ko‘rsatkichlariga juda ko‘p 
omillar ta’sir etadi. ularning asosiylari quyidagilar: 

 
mahsulot hajmining ko‘payishi; 

 
aylanma mablag‘lar tuzilishining yaxshilanishi; 

 
aylanma mablag‘larni belgilangan me’yorlar darajasiga yetkazish; 

 
debitorlik va kreditorlik qarzlarini kamaytirish; 

 
chiqarilayotgan mahsulotga talabni o‘rganishning yaxshilanishi; 

 
xaridorlar va buyurtmachilar bilan hisob-kitoblarning yaxshilanishi kabilar. 
Bugungi  kunda  aylanma  mablag‘larda,  ayniqsa,  korxonalarning  moddiy-tovar 
boyliklarida  band  bo‘lgan  yirik  miqdordagi  pul  mablag‘lari  ularning  to‘liq 
saqlanishiga e’tibor qaratish, ulardan maqsadlarga muvofiq va samarali foydalanish, 
shuningdek,  ularning  aylanishini  tezlashtirishni  talab  qiladi.  Korxonalar  oldiga 
qo‘yilgan vazifalarni bajarish quyidagilarni amalga oshirishni talab qiladi: 

 
fan-texnika taraqqiyoti yutuqlarini keng qo‘llash; 

 
ishlab chiqarishning barcha jarayonlarida ilmiy jihatdan asoslangan norma va 
normativlar tizimini yaratish; 

 
korxonalarni  uzoq  muddatli  xo‘jalik  aloqalari  yuritishga  o‘tkazish  va 
kooperatsiya qilishni rivojlantirish; 

 
mahsulotlar, moliyaviy, moddiy va kuch-quvvat resurslarining sifat balansini 
tuzish; 

 
boshqarish  tizimini  tashkil  etishning  va  rag‘batlantirishning  optimal 
shakllarini qo‘llash. 
Aylanma  mablag‘larning  aylanishini  tezlashtirish  uchun  kurashda  har  bir 
korxona  ularning  ishlab  chiqarish  va  muomalada  bo‘lish  muddatini  qisqartirishga 
erishishi  zarur.  Gap  shundaki,  aylanma  mablag‘larning  muomala  sohasida  sekin 

---

 
 
193 
harakatlanishi korxonaning bu vositalardan ishlab chiqarishda foydalanishda erishgan 
yutuqlarini  yo‘qqa  chiqarishdan  tashqari,  ularning  umumiy  aylanishini  ham 
sekinlashtirishi  mumkin.  Shu  sababli  tayyor  mahsulotni  iste’molchiga  yetkazib 
berishni  tezlashtirish  yoki  mahsulotni  realizatsiya  qilish  muddatini  qisqartirish  ham 
aylanma mablag‘larning aylanishini tezlashtirishning muhim yo‘li hisoblanadi.  
Aylanma 
mablag‘larning  aylanishini  tezlashtirish  samarasi,  ulardan 
foydalanishni  yaxshilash  tufayli  kamroq  iste’mol  qilinishi  yoki  qisman  ozod 
qilinishida aks etadi. Aylanma mablag‘lar mutlaq yoki nisbiy ozod qilinishi mumkin.