Mavqei alohida o‘rin egallaydi

 
11.2. Aylanma mablag‘larning tuzilmasi va harakati
 
Aylanma  tuzilmalarni  rejalashtirish  va  boshqarishning  hozirgi  paytdagi 
amaliyotida  ushbu  mablag‘larning  tarkibi  va  tuzilmasini  baholash  va  tahlil  qilishga, 
shuningdek,  ularning  funksional  roli  va  harakatiga  katta  e’tibor  qaratiladi.  Aylanma 
ishlab  chiqarish  fondlari  korxona  aylanma  mablag‘larining  eng  faol  qismi  bo‘lsa, 
muomala fondlari ishlab chiqarish jarayonida bevosita ishtirok etmaydi hamda yangi 
iste’mol  qiymatini  yaratmaydi.  Bu  yerda  umumiy  qoida  shundayki,  aylanma 
mablag‘lar  doimo  aylanishda  bo‘lishi  zarur  -  ularning  samaradorligi  va  korxona 
iqtisodiyotiga ta’siri aynan shunda ko‘zga tashlanadi. 
Aylanma  ishlab  chiqarish  fondlari  korxona  aylanma  mablag‘larining  asosiy  va 
salmoqli qismi sifatida o‘z tarkibiga quyidagilarni qamrab oladi: 

 
ishlab chiqarish zahiralari – bu ishlab chiqarish jarayonida ishlab chiqarishga 
kiritish  uchun  tayyorlangan  hamda  xom  ashyo,  asosiy  va  yordamchi  materiallar, 
yoqilg‘i, xarid qilinuvchi yarim tayyor mahsulotlar, butlovchi qismlar, qadoqlash va 
o‘rov  materiallari,  asosiy  vositalarni  ta’mirlash  uchun  ehtiyot  qismlar,  yoqilg‘i-
moylash materiallaridan tashkil topuvchi mehnat predmetlari; 

---

 
 
179 

 
tugallanmagan  ishlab  chiqarish  va  korxonada  tayyorlangan  yarim  tayyor 
mahsulotlar  –  bu,  ishlab  chiqarish  jarayonida  foydalanishga  topshirilgan  hamda 
ishlov  berish  va  yig‘uv  jarayonida  bo‘lgan,  lekin  ishlab  chiqarish  jarayoni  to‘liq 
tugallanmagan  hamda  ushbu  korxonada  keyinchalik  ishlov  berilishi  lozim  bo‘lgan 
mehnat predmetlari; 

 
kelgusi  davr  xarajatlari  -  ayni  paytda  ishlab  chiqarilayotgan,  lekin 
kelajakdagi mahsulotlarga mansub bo‘lgan yangi turdagi mahsulotlarni tayyorlash va 
o‘zlashtirish  xarajatlari  (masalan,  asbob-uskunalarni  qayta  rejalashtirish, 
mahsulotlarning  yangi  turlarini  tayyorlash  va  loyihalashtirishga  sarflanuvchi 
xarajatlar va boshqalar). 
Aylanma  ishlab  chiqarish  fondlari  alohida  tarkibiy  qismlari  yoki  elementlari 
o‘rtasidagi  foizlarda  ifodalanuvchi  o‘zaro  munosabatlar