Mavqei alohida o‘rin egallaydi

O’rtacha  oylik  nominal  hisoblangan  ish  haqi  miqdori  va  o’sish 
sur’ati  (2017  yil  yanvar-dekabr,  qishloq  xo’jaligi  va  kichik  tadbirkorlik 
sub’ektlaridan tashqari)
1
 
Iqtisodiy  faoliyat  turlari  bo’yicha  o’rtacha  oylik  nominal  hisoblangan  ish  haqi 
eng  yuqori  moliyaviy  va  sug’urta  faoliyatida  2  694,1  ming  so’mni  (respublikadagi 
o’rtacha oylik ish haqiga nisbatan 85,4 % ga ko’p), axborot va aloqada 2 498,5 ming 
so’mni  (71,9  %),  sanoatda  2  091,7  ming  so’mni  (43,9  %),  tashish  va  saqlashda  1 
945,8 ming so’mni (33,9 %), qurilishda 1 808,4 ming so’mni (24,4 %) tashkil etgan.  
                                                 
1
 Manba: O`zbekiston Respublikаsining stаtistikа qo`mitаsi / www.stat.uz 

---

 
 
134 
Iqtisodiy faoliyat turlari bo’yicha 2016 yilga nisbatan o’rtacha oylik ish haqining 
yuqori  o’sish  sur’atlari  moliyaviy  va  sug’urta  faoliyatida  (25,9  %),  axborot  va 
aloqada (22,3 %), yashash va ovqatlanish bo’yicha xizmatlarda (13,3 %) kuzatildi. 
Ish 
haq
ining  mohiyati  uning  ijtimoiy  ishlab  chiqarish  bosqichlari  bo‘lgan 
mahsulot  ishlab  chiqarish,  uni  taqsimlash,  ayirboshlash  va  iste’mol  qilishda 
bajaradigan funksiyalari (vazifalari)da namoyon bo‘ladi: 
1. Takror hosil qilish funksiyasi.  
2. Rag‘batlantiruvchi funksiya.  
3. O‘lchov - taqsimlash funksiyasi.  
4. Resurslarni joylashtirish funksiyasi.  
5. Aholining to‘lovga qodir talabini shakllantirish funksiyasi 
 yuqorida  aytib  o‘tilgan  funksiyalarni  amalga  oshirish  uchun  quyidagi  eng 
muhim tamoyillarga rioya qilinishi zarur: 
1.  Ishlab  chiqarish  va  mehnat  samaradorligi  yuksalib  borgan  sari  real  ish 
haqining ortib borishi.  
2.  Mehnat  unumdorligi  o‘sishini  o‘rtacha  ish  haqining  o‘sish  sur’atlaridan 
ilgarilovchi  sur’atlarini  ta’minlash  (yoki  mahsulot  ishlab  chiqarish  hajmlari 
sur’atining nste’mol fondlari o‘sishi sur’atlaridan ortib ketishi).  
3. Xodimning korxona faoliyati natijalariga qo‘shgan mehnat xissasiga, mehnat 
mazmuni  va  sharoitlariga,  korxona  joylashgan  mintaqaga,  uning  qaysi  tarmoqqa 
mansubligiga qarab ish haqini tabaqalashtirish.  
 4. Barobar (teng) mehnat uchun barobar haq to‘lash.  
5. Mehnatga haq to‘lashni davlat yo‘li bilan boshqarish va tartibga solib turish. 
6.  Mehnatga  haq  to‘lash  shakllari  va  tizimlarining  oddiyligi,  mantiqiyligi  va 
qulayligi. 
Ish  haqini  tashkil  etishning  qayta  qurilishi  bozor  talablariga  muvofiq  quyidagi 
vazifalar hal etilishini nazarda tutadi: 
-  har  bir  xodimning  o‘z  mehnati  samaradorligi  rezervlarini  aniqlash  va 
foydalanishdan manfaatdorligini oshirish, ishlamasdan pul mablag‘lariga ega bo‘lish 
imkoniyatlariga barham berishini; 
-  mehnatga  haq  to‘lashda  tekischilik  hollarini  bartaraf  etish,  ish  haqining  ham 
yakka tartibdagi, ham jamoa mehnati natijalariga bevosita bog‘liqligiga erishishni; 
-  turli  toifadagi  va  kasb-malakali  guruhlarga  mansub  bo‘lgan  xodimlar 
mehnatiga  haq  to‘lash  nisbatlarini  optimallashtirish,  bunda  bajariladigan  ishlarning 
murakkabligini,  kasblarning  noyobligini  e’tiborga  oladigan  mehnat  sharoitlari, 
shuningdek,  pirovard  natijalarga  erishishga  intilayotgan  turli  xodimlar  guruxlari  va 
ishlab chiqarish raqobatbardoshligining ta’sirini hisobga olishni.