Mavqei alohida o‘rin egallaydi

Kadrlar salohiyati
 - bu, mehnat zahirasi yoki imkoniyatidir. U jamiyat mehnat 
potensialining  tarkibiy  qismi  hisoblanadi.  Unda  mehnat  resurslarining  umumiy  soni 
va tarkibi, ma’lumot darajasi, professional ko‘nikmasi va ishlab chiqarishning u yoki 
bu sohasida mehnat kilish qobiliyati aks etadi. 
BMT  statistika  komissiyasi  1966  yilgi  14  sessiyasida  «Iqtisodiy  faol  aholi» 
tushunchasini  joriy  qilgan.  Ularga  moddiy  ne’matlar  ishlab  chiqarishida  va  xizmat 
qilishda qatnasha oladigan shaxslar majmuasi kiradi deb aytilgan.  
                                                 
1
 Manba: O`zbekiston Respublikаsining stаtistikа qo`mitаsi / www.stat.uz 

---

 
 
126 
Mehnat  resurslari  deganda  mehnatga  qobiliyatli  yoshdagi  (ayollar  16-54, 
erkaklar  16-59  yoshda)  ishchilar  soni  tushuniladi.  Bu  chegara  qonun  orqali 
belgilangan. 
Mehnat 
resurslari 
chegaralangan, 
lekin 
hayotda 
nogironlar, 
nafaqaxo‘rlar, yosh bolalar mehnat qobiliyatidan (ish kuchidan) foydalaniladi.  
Har  bir  korxonada  xodimlar  siyosati  ishlab  chiqiladi  va  quyidagi  maqsadlarga 
yo‘naltirilgan bo‘ladi: 
- sog‘lom va ishlash qobiliyatiga ega jamoani shakllantirishga; 
- korxona ishchilarining malaka darajalarini oshirishga; 
-  jinsi  va  yoshiga  hamda  malaka  darajasiga  ko‘ra  optimal  tuzilgan  mehnat 
jamoasini shakllantirishga; 
-  o‘zgarib  borayotgan  holatlarni  anglaydigan,  yangi  va  ilgor  ishlab  chiqarishni 
sezadigan va uzoqni ko‘ra oladigan yuqori mahoratga ega rahbarlarni tanlashga. 
Xodimlar siyosati o‘z ichiga quyidagilarn oladi: 
- xodimlar tanlash va yuqori lavozimlarga ko‘tarish; 
- kadrlar tayyorlash va uzluksiz ularning malakasini oshirish; 
- to‘liq bandlik sharoitida xodimlarni yollash; 
- shakllangan ishlab chiqarish tizimiga muvofiq ishchilarni joylashtirish; 
- mehnatni rag‘batlantirish; 
- mehnatni tashkil etishni takomillashtirish; 
- korxona ishchilari uchun qulay mehnat sharoitlarini yaratish va boshqalar. 
Xodimlarni  tanlashda  odatda  asosiy  e’tibor  uning  ixtisoslashtirilgan  bilimiga 
qaratiladi.  Bu  esa  tez  eskiradi.  shuningdek,  xodimlar  va  ishga  kirmoqchi 
bo‘lganlarning qaysilari o‘z bilimini doimo oshirib borish qobiliyatiga ega ekanligiga 
e’tibor berilmaydi. 
Gorvard  universitetining  prezidenti  D.Bok  ushbu  holatga  ishora  bilan  qayd 
etadiki:  Agar  siz  bilim  olishni  qimmat  deb  hisoblasangiz,  unda  bilimsizlikdan 
keladigan zararni xisoblang. Savodsizlik va insoniy kapitalning etarli darajada sifatli 
emasligi  uchun  biz  qiladigan  xarajatimiz  juda  yuqori.  shuning  uchun  kadrlarni 
o‘qitish  bu  xarajat  emas,  balki  ishlab  chiqarish  xarajatlarini  kamaytirish  uchun, 
korxona ishini doimiy takomillashtirib borish uchun zarur bo‘lgan omili deb qarash 
zarur. 
Yaponiyada  korxona  va  firmalarning  kadrlar  siyosati  birinchi  o‘rinda 
universitetlar  va  ilmiy  markazlar  bilan  aloqalarni  kuchaytirishga,  ikkinchidan, 
sanoatni  robotlashtirish  sohasida  mutaxassislar  tayyorlashga  qaratilgan  bo‘lib,  bu 
ishlab  chiqarishni  mexanizatsiyalashtirish  va  avtomatlashtirishning  o‘sishidan 
tashqari,  ishchi  va  mutaxassislar  o‘rtasida  raqobatchilik  muhiti  yaratilishiga  ham 
xizmat qiladi. 
Germaniyada  iqtisodiyot  va  ishlab  chiqarish  sohasidagi  deyarli  barcha 
o‘zgarishlar  kadrlar  siyosati  bilan  bog‘liqdir.  Korxonalarning  kadrlar  salohiyatini 
shakllantirishda xodimlar malakasi va ma’lumot darajasi asosiy omil hisoblanadi.  
Kadrlar  siyosati  Fransiya  va  Italiya  korxonalarida  ham  etakchi  o‘rinni 
egallaydi.  Gretsiyada  raqobatchilik  tufayli  kompaniya  va  firmalar  ishlab  chiqarishni 
doimiy  ravishda  modernizatsiya  qilishlari,  yangi  texnologiyalarni  qo‘llashga  yirik 
miqdordagi  mablag‘larni  sarflashlariga  to‘g‘ri  keladi.  Biroq  modernizatsiyalashning 
yakuniy maqsadlariga xodimlar malakasi ishlab chiqarishning texnik darajasiga mos 

---

 
 
127 
kelgan holdagina erishish mumkin. shu sababli ko‘plab sanoat korxonalari ishchi va 
mutaxassislarning  malakasini  oshirish  bo‘yicha  chora-tadbirlar  majmuasini  keng 
ravishda amalda qo‘llaydilar.