Матншунослик фани адабий манбашунослик ва матншуносликнинг назарий муаммолари, хусусан, қадим қўлёзма меросимиз манбалари устида илмий фаолият олиб бориш малакасини шакллантириш, араб имлосига асосланган эски ўзбек ёзувини эркин ўқий олиш


Манбаларнинг мазмунига кўра турлари



Download 2,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/115
Sana12.06.2022
Hajmi2,58 Mb.
#660050
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   115
Bog'liq
11111 . Matnshunoslik fan siratida

Манбаларнинг мазмунига кўра турлари 
Тарихнавислик. Тарихнавислик тарихи давлатчилик тарихига бориб тақалади. Қадимги 
тошдаги битиклар, пергаментларда сақланиб қолган ёдгорликларнинг барчасида кўҳна тарих 
саҳифалари ёритилган. Ўрта асрларга келиб, тарихнавислик шиддат билан ривожлана борди. 
Жумладан: 


—Ўрхун-Энасой битиклари—қоонликлар тарихи; 
—Тарихи Наршахий (943—944)—Бухоро тарихи; 
—Тарихи Табарий—араб халифалиги ҳудудида 915 йилгача бўлган воқеалар; 
—Тарихи Яминий (976—1030)—Утбий асари; 
—Тархи Кошғар (X аср)—Қорахонийлар давлати тарихи; 
—Тарихи Комил (Ўрта Осиё XII—XIII аср воқеалари)—Ибн ал-Асир асари; 
—Ажойиб ул-мақдур фи Ахбори Темур—Ибн Арабшоҳ асари; 
—Зафарнома—Шарафиддин Али Яздий асари; 
—Тарихи Рашидий (XIV—XVI аср)—Мирзо Муҳаммад Ҳайдар асари ва ҳоказолар. 
Бу асарлар тарих саҳифаларига ойдинлик киритиш билан бирга ўз даврининг маданий-
адабий ҳаётидан ҳам дарак бергани туфайли адабий манбашунослик учун ҳам қимматли 
манбалардандир. 
Илмий манбалар. Илм-фаннинг турли соҳаларига бағишлаб ёзилган асарларни ўша соҳалар 
билан бир қаторда «Фан тарихи» деган фан соҳаси ҳам ўрганади. Қўлёзма фондларимизда 
тиббиёт, фалакиёт, риёзиёт, ҳандаса, табииёт ва ҳоказоларга оид кўплаб қўлёзма китоблар мавжуд. 
Ибн Сино, Беруний, Ал-Хоразмий, Ал-Фарғоний асарлари шулар жумласидандир. Бундай 
манбаларни чоп этишда манбашунослик ва матншунослик соҳасида муайян тажрибалар 
орттирилган. Йирик алломаларимизнинг бир қанча илмий асарлари ўзбек ва рус тилларига 
таржима қилиниб, чоп этилган.
Фалсафий манбалар—ислом минтақасида бу турдаги асарлар дастлаб юнон донишмандлари 
Арасту, Афлотун, Суқрот кабиларнинг асарларини араб тилига таржима қилиш, уларга шарҳлар 
ёзиш билан бошланди. Х аср ўрталарида юзага келган «Иҳвон ус-сафо» давраси шу йўналишдаги 
фаолияти билан ном қолдирган.
Бундай манбалар мутакаллимлар (мутазилия), ботинийлар (исмоилия), файласуфлар, 
сўфийларнинг ижодида фалсафий рисолалар ва фалсафий қасидалар шаклида кўплаб қўлёзма 
китоблар ҳолида сақланиб қолган. 
Диний манбалар. Қуръон, Ҳадис, тафсир, маноқиб, тазкира ва қиссалар. Булардан ташқари 
шариат аҳкомлари, фиқҳ илми, мазҳаб йўналишлари ва оқимлар шарҳига бағишланган асарлар ва 
ҳ.к.лар шаклидаги илмий изланишлар натижаси бўлмиш китоблар ҳам кўплаб яратилган. 
Тасаввуфий манбалар. Турли тариқатлар баёнига бағишларган илмий-фалсафий рисолалар, 
фалсафий достонлар, тазкира ва маноқиб, ҳолномалар, тасаввуф атамалари шарҳлари (истилоҳоти 
шуаро). 
Адабий манбалар. Куллиётлар, девонлар, маснавийлар, тазкиралар, баёзлар каби 
хрестоматив материаллар билан бир қаторда адабий жанрлар, бадиий санъатлар, шоир ва адиблар 
ҳақида маълумот берувчи манбалар ва ҳ.к. бу адабий манбашуносликнинг бевосита тадқиқот 
мавзуси бўлиб, бу мавзуни биз атрофлича ўрганамиз. 
*** 


Саволлар:
*
Миср фиръавнлари ҳукмронлиги даврига мансуб битиктошлар қандай ёзувларда ёзилган? 
*
Миххатда ёзилган араб тилидаги матнлардан қайсиларини биласиз? 
*
Марказий Осиё халқлари тарихини ёритувчи араб тилидаги манбалардан бир нечасининг 
қисқача тавсифини беринг.
*
Қуйидаги таянч сўз ва ибораларни изоҳланг: <манба хиллари, хорижий манбалар, адабий-
тархий лавҳалар> 
*** 

Download 2,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   115




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish