Matnli axborotlarni kodlash

Dekabr	Hex	Belgi		Dekabr	Hex
Belgi
000	00	maxsus Yo'q		128	80	Ђ
001	01	maxsus SOH		129	81	Ѓ
002	02	maxsus STX		130	82	‚
003	03	maxsus ETX		131	83	ѓ
004	04	maxsus Eot		132	84	„
005	05	maxsus ENQ		133	85	…
006	06	maxsus ACK		134	86	†
007	07	maxsus Bel		135	87	‡
008	08	maxsus BS		136	88	€
009	09	maxsus Yorliq		137	89	‰
010	0A	maxsus Lf		138	8A	Љ
011	0B	maxsus VT		139	8B	‹ ‹
012	0C ga teng	maxsus Ff		140	8C	Њ
013	0D	maxsus CR		141	8D	Ќ
014	0E	maxsus SO		142	8E	Ћ
015	0F	maxsus SI		143	8F	Џ
016	10	maxsus Dle		144	90	ђ
017	11	maxsus DC1		145	91	‘
018	12	maxsus DC2		146	92	’
019	13	maxsus DC3		147	93	“
020	14	maxsus DC4		148	94	”
021	15	maxsus Nak		149	95
022	16	maxsus SYN		150	96	–
023	17	maxsus ETB		151	97	—
024	18	maxsus MUMKIN		152	98
025	19	maxsus EM		153	99	™
026	1A	maxsus SUB		154	9A	љ
027	1B	maxsus Esk		155	9B	›
028	1C	maxsus FS		156	9C	њ
029	1D	maxsus GS		157	9D	ќ
030	1E	maxsus RS		158	9E	ћ
031	1F	maxsus AQSh		159	9F	џ
032	20	ulagich SP (bo‘shliq)		160	A0
033	21	!		161	A1	Ў
034	22	"		162	A2	ў
035	23	#		163	A3	Ћ
036	24	$		164	A4	¤
037	25	%		165	A5	Ґ
038	26	&		166	A6	¦
039	27	"		167	A7	§
040	28	(		168	A8	Yo
041	29	)		169	A9	©
042	2A	*		170	AA	Є
043	2B	+		171	Ab	«
044	2C	,		172	AC	¬
045	2D	-		173	AD	­
046	2E	.		174	Ae	®
047	2F	/		175	AF	Ї
048	30	0		176	B0	°
049	31	1		177	B1	±
050	32	2		178	B2	І
051	33	3		179	B3	і
052	34	4		180	B4	ґ
053	35	5		181	B5	µ
054	36	6		182	B6	¶
055	37	7		183	B7	·
056	38	8		184	B8	yoki
057	39	9		185	B9	№
058	3A	:		186	BA	є
059	3B	;		187	BB	»
060	3C	<		188	Miloddan avvalgi	ј
061	3D	=		189	Bd	Ѕ
062	3E	>		190	BE	ѕ
063	3F	?		191	Bf	ї
064	40	@		192	C0	A
065	41	A		193	C1	B
066	42	B		194	C2	Ichida
067	43	C		195	C3	G
068	44	D		196	C4	D
069	45	E		197	C5	E
070	46	F		198	C6	F
071	47	G		199	C7	3
072	48	H		200	C8	Va
073	49	Men		201	C9	Th
074	4A	J		202	CA	Kimga
075	4B	K		203	CB	L
076	4C	L		204	CC	M
077	4D	M		205	CD	N
078	4E	N		206	Mil	Oh
079	4F	O		207	CF	P
080	50	P		208	D0	P
081	51	Q		209	D1	Bilan
082	52	R		210	D2	T
083	53	S		211	D3	At
084	54	T		212	D4	F
085	55	U		213	D5	X
086	56	V		214	D6	Ts
087	57	W		215	D7	H
088	58	X		216	D8	W
089	59	Y		217	D9	U
090	5A	Z		218	DA	B
091	5B	[		219	MB	S
092	5C	\		220	DC	B
093	5D	]		221	DD	E
094	5E	^		222	DE	Yu
095	5F	_		223	Df	Menman
096	60	`		224	E0	lekin
097	61	a		225	E1	b
098	62	b		226	E2	ichida
099	63	v		227	E3	g
100	64	d		228	E4	d
101	65	e		229	E5	e
102	66	f		230	E6	yaxshi
103	67	g		231	E7	s
104	68	h		232	E8	va
105	69	i		233	E9	ming
106	6A	j		234	EA	ga
107	6B	k		235	EB	l
108	6C	l		236	EC	m
109	6D	m		237	ED	n
110	6E	n		238	Ee	haqida
111	6F	o		239	Ef	n
112	70	p		240	F0	p
113	71	q		241	F1	bilan
114	72	r		242	F2	t
115	73	s		243	F3	da
116	74	t		244	F4	f
117	75	u		245	F5	x
118	76	v		246	F6	v
119	77	w		247	F7	h
120	78	x		248	F8	w
121	79	y		249	F9	u
122	7A	z		250	FA	b
123	7B	{		251	Fb	s
124	7C	|		252	FC	b
125	7D	}		253	Fd	uh
126	7E	~		254	FE	y
127	7F	Maxsus DEL		255	Ff	i

ASCII Windows belgilar kodi jadvali.
Maxsus (boshqaruv) belgilarning tavsifi

   Shuni ta'kidlash kerakki, dastlab ASCII jadvalining boshqaruv belgilari teletayp ma'lumot almashinuvini, teshilgan lentadan ma'lumotlarni kiritish va tashqi qurilmalarni eng oddiy boshqarish uchun ishlatilgan.
   Hozirgi vaqtda jadvaldagi ASCII boshqaruv belgilarining aksariyati endi ushbu yukni o'z zimmasiga olmaydi va undan boshqa maqsadlarda foydalanish mumkin.

Kod	Ta'rif
NUL, 00	Null bo‘sh
SOH, 01	Sarlavhaning boshlanishi
STX, 02	TeXt-ning boshlanishi, matnning boshlanishi.
ETX, 03-son	TeXt oxiri, matnning oxiri
EOT, 04	Uzatilishning oxiri
ENQ, 05-son	Iltimos qiling Tasdiqlashni so'rayman
ACK, 06	Tasdiqlash. Tasdiqlayman
BEL, 07	Qo'ng'iroq
BS 08	Backspace, bitta belgi orqaga
TAB, 09	Yorliq, gorizontal yorliq
LF, 0A	Chiziqni uzatish, tarmoq uzatish    Endi aksariyat dasturlash tillarida u \\ n deb belgilangan
VT, 0B	Vertikal yorliq, vertikal yorliq.
FF, 0C	Forma berish, sahifani ishga tushirish, yangi sahifa
CR, 0D	Avtoulovni qaytarish    Endi ko'p dasturlash tillarida u \\ r deb belgilanadi
SO, 0E	Shift Out, printerdagi lentaning rangini o'zgartiring
SI, 0F	Shift In, printerdagi siyoh lentasining rangini qaytaring
DLE, 10	Data Link Escape, ma'lumotlarni uzatish uchun kanallarni almashtirish
DC1, 11 DC2, 12 DC3, 13 DC4, 14	Qurilmani boshqarish, qurilmani boshqarish belgilari
NAK, 15	Salbiy tan olish, men tasdiqlamayman.
SYN, 16 yoshda	Sinxronizatsiya Sinxronlash belgisi
ETB, 17-son	Matn blokining oxiri, matn blokining oxiri
JON, 18	Oldindan yuborilganni bekor qilish, bekor qilish
EM, 19	O'rta asrning oxiri
SUB, 1A	Zaxira, almashtirish. U uzatish paytida yo'qolgan yoki buzilgan belgining o'rniga qo'yiladi
ESC, 1B	Qochish ketma-ketligi
FS, 1C	Fayl ajratuvchi, fayl ajratuvchi
GS, 1D	Guruh ajratuvchi, guruh ajratuvchi
RS, 1E	Yozuvchi ajratuvchi, yozuvchi ajratuvchi
AQSh, 1F	Birlikni ajratuvchi, bo‘linma ajratuvchi
DEL, 7F	Yo'q qilish, oxirgi belgini o'chirish.

Matnli axborotlarni kodlash usullari

1.1. Ssetial tayoqchasi yordamida kodlash.



1.2. “Sezar shifri” yordamida kodlash. Matndagi harf alifboda o’zidan keyin kelgan uchunchi harfga almashtiriladi. Qadimgi rim imperatori Yuliy Sezar o’ylab topgan.

1.3. “Morze alifbosi” yordamida kodlash. Matndagi harflar quyidagi jadvalda keltirilgan belgilarga almashtiriladi.

Bu ususl yordamida “elektron” so’zi quyidagicha kodlanadi:

1.4. “Alifbo usuli” yordamida kodlash. Matndagi harflar bizga ma’lum bo’lgan alifbodagi harflarni ularning tartibini ko’rsatuvchi sonlar bilan almashtirish orqali kodlanadi.

Masalan, “Bugun havo issiq” degan axborot quyidagi ko’rinishda kodlanadi:

Bu holda tinish belgilari va boshqa kerakli belgilarni ham maxsus sonlar bilan ifodalash va ularni matnga kiritish mumkin.

Alifbodagi harflar ketma-ketligini tartiblashning bir qancha usuli bor. Masalan, quyidagi tartibni keltirish mumkin:

Bu usulni aralashtirilgan alifbo usuli deyiladi. Yuqoridagi matn bu holda quyidagi ko’rinishni oladi:

Bu axborotni yuqoridagi jadvaldagi ma’lumotlarni bilmasdan qayta kodlash juda murakkab.

Foydalaniladigan adabiyotlar ro‘yxati:

1. 
   V. Rajaraman. Introduction to information technology (second edition). India, 2013.
   
2. 
   R.Boqiyev, N.Mirzaxmedova, A.Primkulova. Informatoka. O’quv qo’llanma. T.: “Tafakkur”, 2016 y. 19-31 bb.