|
Chirchik higher tank commanding Engineering school
Senior teacher of the department of languages
Phd researcher of Uzbek StateWorld Language University
Ibragimova Dilbar Atxamovna
Abstract: This article provides information on the role of lunar lexemes as situational poems used in the poetry of textual Abdulkhakim, their use in the text with poetic loading.
Key words: moon lexeme, poetism, cosmonyms,intertextuality, Mokh, Kadr, Badr, metaphor.
KIRISH
She’riy asarlarda obrazli ibora va ma’nolar fikr va obraz boyligini ta’minlovchi vositadir. Badiiy nutqni, ayniqsa, she’riy nutqni majoziy ma’noli so‘zlarsiz tasavvur etib bo‘lmaydi. She’riy nutqning boshqa nutq turlaridan ajralib turadigan xususiyatlaridan biri shundaki, u so‘z orqasida so‘z ma’nosini emas, balki boshqa ma’noni yashiradi. She’riy matnlar leksikasiga nazar tashlasak, lirik matnlarda o‘zining asl ma’nosida uchraydigan so‘zlardan qay darajada irratsionallik kelib chiqishini tasavvur qilsak, ko‘chma iboralar va ko‘chma so‘zlarning nutq jarayonida beqiyos o‘rni ayon bo‘ladi. Xususan, kosmonimlar she’riy matnlarda turli vazifalarni ham bajaradi: majoziy ifoda va ko‘chma ma’no.
MATERIALLAR VA USLUBLAR
Badiiy matnlarda qoʻllanilgan kosmonavtlar sanʼati haqidagi fikrlarni tilshunos olimlar B. Umurqulov [13], A. Primov [17], Z. Hamidov [20] asarlarida kuzatish mumkin. Ayniqsa, Azamat Primovning “Oy leksemasi va qurshovining leksik-stilistik xususiyatlari to‘g‘risida” [19] va “Ogahiy she’riyatidagi oy” maqolalaridagi fikrlari diqqatga sazovordir. kosmonimining uslubiy yordami (Ogahiy she’riyatida kosmonimlarning metodologik jihatlari)” [18]. Z.Hamidov “Saddi Iskandariy leksikasida samoviy timsollar” maqolasida Qora qush, Gunash, Kun, Hilol kosmonimlari bilan bir qatorda Oy (Oy) so‘ziga e’tibor qaratgan. , Quyosh, Navoiy tilida kuzatilgan va uning umumiy va koʻchma maʼnoda qoʻllanilishiga alohida eʼtibor bergan [20].
Boshqa shoirlar ijodidagi kabi Matnazar Abdulhakim she’rlarida ham kosmonimlar badiiy matn yaratishda faol ishtirok etadi. Shoirning badiiy matnlarida Qahkashon, Somon yo‘li, Quyosh, Mehr, Kun, Oftob, Oy, Moh, Hilol, Mohtob, Cho‘lpon, Zuhro, Mirrix, Mars, Tarozu, Qutb yulduzi, Saraton, Asaddan unumli foydalanilgan va ular she’riy jihatdan dolzarblashgan va badiiy matnning butunligida muhim rol o‘ynagan. Bu so'zlar she'rlar kompozitsiyasida kichik harflar bilan yozilgan. Bunday so'zlarning yozilishi katta va kichik harflar anonimlikda bahsli masala bo'lib, mavzuimizga tegishli bo'lmagani uchun biz bu masalada to'xtalib o'tishga harakat qilmadik.
Mumtoz adabiyotimiz namoyandalari ijodida Oy kosmonimi bosh leksema, Mohi anvar, Moh, Mohtob, Mohi tobon, Hilol, Badr, Qamar kabi semantik va ierarxik qator birliklari, yasama va qoʻshma soʻzlar tarkibiga kiradi. bu qatorlarda mazmunan yondoshuvchi leksemalar bilan bir qatorda o‘ta sof nutqiy sinonimlarni o‘z ichiga oladi, ular kontekstda qo‘llanilgan kontekstga qarab turli semantik nozikliklar bilan to‘ldiriladi. Demak, Oy kosmonimi bosh leksema bo‘lib, Moh, Mohtob, Mohi tobon, Oymoma, Hilol, Badr, Qamar kabi semantik va iyerarxik qator birliklari, bu turkumga kiruvchi yasama va qo‘shma so‘zlar bo‘lib, nihoyatda sof so‘z turkumini o‘z ichiga oladi. sinonimlar. 15-asrda Oy (Moh, Mohtob, Mohi tobon, Hilol, Badr) kosmonimining doirasi ancha kengroq boʻlgan boʻlsa, hozir birmuncha toraygan. Oy nomi haqidagi ma’lumotlarni umumlashtirgan holda, hozirgi o‘zbek tilida Oy nomlari ko‘proq, uning fors (Moh) va arabcha (Qamar, Hilol) sinonimlari kam qo‘llanganini ko‘ramiz [17.96].
Hozirgi o‘zbek she’riyatida oy ob’ektiga rang-barang yondashish kuzatiladi, G‘arb va Sharq an’analarini ijodiy o‘zlashtirish. Demak, milliy she’riyatimizda “oy” so‘zining ma’no doirasi G‘arb she’riyati tajribalari asosida ancha kengaydi, deyish mumkin. Umuman olganda, hozirgi o‘zbek she’riyatida oy o‘lim timsoli emas, balki sirli va g‘amgin kayfiyat bo‘lib, shu ma’noda Omon Matjon she’rlarida “yolg‘izlik”, “ojizlik” ma’nolarini ko‘rishimiz mumkin. "kamchilik":
Do'stlaringiz bilan baham: |
