Matn muharrirlari

8.1-jadval. Maxsus tugmachalar

Holat satri – tayyorlanayotgan hujjatning holatlari haqida ma`lumot beradi. Hujjatning necha betligi va kursorning joylashgan beti haqida ma`lumot beradi. Masalan, Страница 2 из 5. Agar uning ustida sichqoncha ikki marta tez-tez bosilsa, ekranga [Найти и заменить] muloqot oynasi chiqadi.

8.2-rasm. [Найти и заменить] muloqot oynasi
Bu oyna yordamida hujjatdan kerakli so`zni topish, turli belgi (so`z)ni topib, boshqa bir belgi (so`z)ga o`zgartirish, hujjatning kerakli bo`limlariga (bet, bo`lim, qator, izoh, silka) o`tish imkoniyatini beradi. Bu vazifalarni tugmalar yordamida ham amalga oshirsa bo`ladi. So`zni topish uchun [Ctrl]+[F], So`zni topib o`zgartirish uchun [Ctrl]+[H], biror bo`limga o`tish uchun [Ctrl]+[G] tugmalaridan foydalanamiz.
Hujjatdagi so`zlarning sonini ko`ratib turgan band yordamida hujjat to`g`risidagi statistik ma`lumotlarni olish mumkin. Buning uchun uni ustiga sichqonchani tez-tez ikki marta bosiladi va ekranda ―Статистика ‖ oynasi chiqadi. Bu oynada betlar 5 ta, so`z 801ta, belgilar (bosh joysiz) 5966 ta, belgilar (bosh joy bilan birga) 6756 ta, abzast 10 ta, qatorlar 102 ta kabi ma`lumotlar keltirilgan 347
bo`ladi. belgisi yordamida hujjatdagi so`zlarning yozilishi tekshirib boriladi. Shuni bilish kerakki, kompyuterda mavjud bo`lmagan so`zning tagiga qizil chiziqlar chiziladi. O`zbek tilidagi so`zlarni ham MS Office ning lug`atiga qo`shish mumkin. Buning uchun mazkur so`zni tanlab, sichqonchaning o`ng tugmasi bosiladi va lokal menyudan ―добавить в словарь‖ buyrug`i tanlaniladi. Keyingi belgi esa worddagi yozuv grafikasi (tili)ni o`zgartirish imkoniyatini beradi. Holat satrining o`ng tomonidagi 6 ta belgi hujjatning ko`rinishi bilab ishlaydi (8.2-jadvalga qarang).
8.2-jadval. Holat satrining tugmalari

Lentalar – Bu tushuncha Wordning oldingi variantlarida uchramaydi. Endi buyruqlarni menyulardan emas, balki lentalardan bajariladi. Lentalar asosan 7 guruhga bo`linadi. Ularning vazifalari tizimlashtirilgan va ichki bo`limlarga bo`lingan. Wordda hujjat bilan ishlash jarayoniga qarab, lentalar soni oshishi mumkin.
1. Bosh lenta (Главная) – Windows cho`ntagi, Yozuv turlari, o`lchami, ko`rinishlari, matnni formatlash, stillar va tahrirlash bilan ishlashga mo`ljallangan.



2. Qo`yish lentasi (Вставка) – betlar, jadvallar, shakllar, aloqali bog`lashlar, kolontitullar, turli ob`ektli matnlar, matematik formula va belgilarni qo`yish uchun mo`ljallangan.

3. Bet xossalari lentasi (Разметка страницы) – Temalar, bet xossalarini tayyorlash, betga fon, tartiblash kabi amallarni bajarishga mo`ljallangan.

4. Havolalar lentasi (Ссылки) – mundarijalar, havolalar, adabiyotlar ro`yxatini tuzish, ob`yektlarni nomlash, jadvalli hovolalar o`rnatish uchun mo`ljallangan.

5. Jo`natishlar lentasi (Рассылки) – Jo`natmalarni yaratish, qo`llash, to`ldirish, ko`rish, uzatish, yakunlash bo`limlaridan iborat.

6. Taqrizlash lentasi (Рецензирование) – so`zlarni tekshirish, izohlar qo`yish, tuzatishlar, o`zgarishlash, solishtirish va himoyalash xizmatlari uchun mo`ljallangan.

7. Ko`rinish lentasi (Вид) – hujjatning ko`rinish xususiyatlari, ishchi maydonda qulayliklar, masshtab, oynalar, makroslar bilan ishlashga mo`ljallangan.

Lentalar bilan ishlash foydalanuvchiga katta qulayliklar yaratib beradi. Sichqonchasiz ham lentalardan foydalanib bo`ladi. Buning uchun [Alt] tugmasini boshib turish kerak va word oynasi (8.1-rasmga qarang) da lentalar, belgilar ustida harflar hosil bo`ladi va shu harflar bilan lentalarga o`tib, lenta ichidagi belgilarda ham harflar hosil bo`lganini ko`rish mumkin. Masalan, biror bir rasm qo`yishni olsak. Buning uchun [Alt] tugmasini bosamiz. Ekranda belgilar va lentalarda harflar hosil boladi va [C] harfini bosib, qo`yish lentasiga otamiz. Rasm o`rnatish uchun [З] harfini bosamiz va ekranga rasmlarni qo`yish uchun muloqot oynasi hosil bo`ladi. Rasmni tanlab, [Enter] tugmasini bosamiz.

Matnli hujjatlarni tayyorlash uchun odatda matn bo`limlari, qatorlar va so`zlar bilan ishlanadi. So`zlarni klaviatura yordamida kiritiladi. Bir bo`limni tugatib, ikkinchi bo`limni yaratish uchun [Enter] tugmasi bosiladi. Matnning biror qismini nusxalash yoki ko`paytirish uchun Windows cho`ntaklaridan foydalanamiz. Wordda oxirgi 24 ta nusxalangan ma`lumotni saqlovchi cho`ntak mavjud. Uni ekranga chiqarish uchun bosh lentaning [Буфер обмена] bo`limiga murojat qilish kerak. Bo`limning past o`ng tomonidagi tugmacha bosilsa, ekranda cho`ntak oynasi hosil bo`ladi. Uni sozlash uchun параметры bo`limidan foydalanamiz. Ma`lumotlarni cho`ntakka ikki usulda olish mumkin. [Копировать] – nusxalash, bunda matnning qismi belgilanib olinadi va nusxasi cho`ntakka uzatiladi. Bu amalni bajarish uchun [Буфер обмена] bo`limidan [Копировать] 350 tugmasini bosish kerak yoki [Ctrl]+[C] yoki [Ctrl]+[inseret] tugmalar majmuasini bosish yetarli. [Вырезать] – kesib olish, bunda matnning qismi belgilanib olinadi va matnda qoldirmasdan cho`ntakka ko`chiriladi. Bu amalni bajarish uchun [Буфер обмена] bo`limidan [Вырезать] tugmasini bosish kerak yoki [Ctrl]+[X] yoki [Ctrl]+[Delete] tugmalar majmuasini bosish yetarli. Cho`ntakdagi ma`lumotni matnning biror qismida qo`yish uchun kerakli joyga borib (kursor turgan joy) [Буфер обмена] bo`limidan [Вставить] tugmasini bosish kerak yoki [Ctrl]+[V] yoki [Shift]+[insert] tugmalar majmuasini bosish yetarli. [Буфер обмена] bo`limida yana bir tugma [Формат по образу] – namuna bo`yicha formatlashdir. Matnning biror qismini formatlash kerak bo`lsa, tayyorlangan format [Формат по образу] tugmasi orqali nusxalanadi va format kerakli joyi (bo`lim, so`z, harf)ga bosiladi.
Matnli hujjatda matnlar bilan ishlaganda interaktiv amallar mavjud. Ular matnli hujjat bilan ishlashni yengillashtiradi.
Ular:
- qator boshiga o`tish uchun [Home] tugmasi;
- qator oxiriga o`tish uchun [End] tugmasi;
- So`zni harfma - harf belgilash uchun [Shift] va [], [] yo`nalish tugmasi;
- Matnni qator-qator belgilash uchun [Shift] va [],[] yo`nalish tugmasi;
-Matnni so`zma-so`z belgilash uchun [Ctrl]+[Shift] va [], [] yo`nalish tugmasi;
-Matnni bo`lim-bo`lim belgilash uchun [Ctrl]+[Shift] va [],[] yo`nalish tugmasi;
- Matnda so`zma-so`z harakatlanish uchun [Ctrl]+[] yo`nalish tugmasi;
- Hujjatda qator oxirigacha belgilash uchun [Shift]+[End] tugmasi;
- Hujjatda qator boshigacha belgilash uchun [Shift]+[Home] tugmasi;
- Hujjatni varaqlash uchun [PageUp] oldinga, [PageDn] navbatdagiga o`tish uchun;
- Hujjat boshiga o`tish uchun [Ctrl]+[Home] tugmasi;
- Hujjat oxiriga o`tish uchun [Ctrl]+[End] tugmasi;
- Matndan bitta so`zni belgilash uchun so`zning ustiga sichqoncha ikki marta tez-tez bosiladi;
- Matndan bitta bo`limni belgilash uchun bo`limning ustiga sichqoncha uch marta tez-tez bosiladi;

Matnli hujjatlarda matnning shrifti bilan ishlash imkoniyati matnni tayyorlashda qulay bolib, yozuv turi, o`lchami, shakli rangi va bir qator amallarni bajarishga xizmat qiladi. Bu vazifalarni bosh lentadagi [Шрифт] yozuvni tayyorlash bo`limi yordamida amalga oshirsa bo`ladi.