ʼʼMaterik va okeanlar tabiiy geografiyasi ʼʼ Fanidan tayyorlagan

Tinch okeani mintaqasida togʻlar paydo boʻlishiga bogʻliq ravishda Janubi-sharqiy Osiyo bilan Avstraliya oraligʻida quruqlik ancha kengaygan. Zond arxipelagining yirik orollari, Yangi Gvineya hamda Avstraliya oraligʻida koʻpdan-koʻp sayozliklar va orollar paydo boʻlgan. Quruqlikning bunday kengayishi Avstraliyaga qadimgi odamlar qisman quruqlik orqali oʻtib, Kichik Zond orollariga, soʻngra esa Yangi Gvineya va Avstraliyaga kirib kelgan. Ular bilan birga baʼzi bir oʻsimliklar, shuningdek, Avstraliyaning yovvoyi faunasi tarkibidagi yagona plasentar (yoʻldoshli) sut emizuvchi hayvoni dingo iti ham kirib kelgan.

II BOB. AVSTRALIYA MATERIGI RELEF SHAKLLARINI O‘RGANISH

2.1. Avstraliya materigi tog‘ va yassi tog‘lari

Relefi. Avstraliya relef tuzilishiga koʻra uch qismga ajraladi. Materikning 95 % hududi pasttekislik va yassi togʻliklardan, 5 % togʻlardan iborat. Avstraliya relef tuzilishiga koʻra uch qismga ajraladi. Birinchisi, Gʻarbiy Avstraliya yassi togʻligidir. U yassi togʻlik va baland tekisliklardan iborat (atlasga qarang). Nurash natijasida yemirilib, pasayib qolgan balandliklar va qoldiq togʻlar koʻzga yaqqol tashlanadi. Bunga yassi togʻliklar ustidan baland koʻtarilib turgan Makdonnell (Zil choʻqqisi — 1 510 m) va Xamers (Brus choʻqqisi — 1 226 m) togʻlari misol boʻladi. Kelib chiqishiga koʻra ularni palaxsali togʻlar guruhiga kiritish mumkin.Ikkinchisi, Markaziy pasttekislik boʻlib, u materikning eng past va yassi tekisliklaridan iborat. Ular dengiz va daryo yotqiziqlaridan tuzilgan. Tekislikning mutlaq balandligi 100 m dan oshmaydi. Materikning eng past joyi Eyr-Nord koʻli, –16 m ham shu yerda. U Markaziy havza deb ham ataladi. Markaziy pasttekislikning shimolida Karpentariya tekisligi bor. Markaziy havzada toshloq quruq vodiylar — kriklar koʻp uchraydi. Eng kattalari Kuper-krik va Eyr-kriklardir. Bu joylar kriklar oʻlkasi deb ataladi.

Materikning sharqida uzoq masofaga choʻzilgan uchinchi togʻli qismi — Katta Suvayirgʻich tizmasini hosil qiladi. Bu tizmaning eng baland joyi janubiy qismidagi Avstraliya Alp togʻlari Kossyushko choʻqqisi, 2 228 m hisoblanadi. Ttektonik yoriqlar, daralar va daryo vodiylari togʻlarni alohida-alohida massivlarga boʻlib yuborgan. Avstraliya togʻ massivi materikning beshinchi qismini egallaydi va ular sharqda joylashgan.