Materialshunoslik indd

legirlovchi  element

” 

deyiladi. Shunday elementi bor qotishmalar esa, “

legirlangan

” deyiladi.

 

Legirlovchi  elementlarning  po„latlarning  xususiyatlariga  ta‟sir  qi-  lish  mexanizmi  temirda  polimorf 

o„zgarishlarni  qo„zg„atishdan  ibo-  rat.  Bu  o„zgarishlar  harorati  temirda  erigan  hamma  elementlarning 

xususiyatlariga bog„liq. Legirlash yo„li bilan temirning γ–fazasining mavjudlik qismini kengaytirish (

A

4

 ga 

to„g„ri keladigan haroratlar ortib, 

A

3

 ga to„g„ri keladiganlari – kamayadi) yoki toraytirish  mumkin (

A

4

  ning 

haroratlari pasayib, 

A

3

 nikil – ortadi (9.1-jadv., 9–12-rasm). Masalan, Ni, Mn va b.elementlar guruhi ma‟lum 

miqdordan  ortiq  qo„shilsa,  γ  –  holat  qismini  xona  haroratidan  erish  haroratigacha  ken- gaytiradi.  Bunday 

qotishmalar 

austenitli  qotishma 

deyiladi.  Boshqa  elementlar  (V,  Si,  Mo  va  b.)  ferritni  erish  haroratigacha 

barqaror qila- di. Bunday qotishmalar 

ferritli qotishma 

deyiladi. Ularni qizdirganda va sovitganda evtektoidli 

o„zgarish ro„y bermaydi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

1–jadvalda  qayta  ishlanadigan 

cho‟yanlardan 

kam  uglerodli 

po‟latlar 

olishda kimyoviy tuzilishi o‟zgarishi % hisobida qiyoslab ko‟rsatilgan. 

Po‟lat va qayta ishlanadigan cho‟yanning kimyoviy tarkibi 

1–jadval. 

 

Material 

Uglerod, 

C 

Kremniy, 

Si 

Marganets, 

Mn 

Fosfor, 

P 

Oltingugurt 

S 

Qayta  ishlana– 

digan cho‟yan 

4–4,4 

0,76–1,2 

1,75 gacha 

0,15–0,3 

0,03–0,07 

Kam uglerodli 

po‟lat 

0,22 

0,12–0,3 

0,4–0,65 

0,05 

0,055