Materialshunoslik indd

9.4. Lok -bo‘yoq va yelim materiallar
Lok va bo‘yoq materiallar. 
Xalq  xo‘jaligining  turli  sohalarida 
ishlatiladigan lok va bo‘yoq materiallar asosan suyuq, xamir (pasta) 
va kukun ko‘rinishlarida bo‘ li  shi mumkin.
Har qanday lok yoki bo‘yoq materiallar bilan turli sirtlarni qopla
-
ganda yupqa parda yoki qatlam hosil bo‘ladi. Hosil bo‘ladigan bun
-
day qatlam tegishli buyum (detal) materialini korroziyadan (metall 
va qotishmalarga xos), egilish (bukilish) va namlanishdan (yog‘och 
va  plastmassalarga  xos)  saqlaydi  yoki  ularga  tashqi  chiroy,  estetik 
ko‘rkamlik baxsh etadi. 
Shuning uchun hozirgi vaqtda detallarni (buyumlarni) lok–bo‘yoq 
materiallar  bilan  qoplash  yoki  muhofaza  qilish  sanoat  miqyosida 
keng qo‘llanilmoqda. Lekin shuni ham ta’kidlab o‘tmoq lozimki, 

---

145
lok­bo‘yoq  materiallar  bilan  qoplangan  detallar  (buyumlar)  ning 
ko‘rinishini  va  xususiyatlarini  (uzoq  vaqt)  yo‘qotmasligi  ko‘pgina 
omillarga bog‘liq bo‘ladi. Masalan, lok-bo‘yoqlarni to‘g‘ri tanlash, 
tegishli  qoidaga  rioya  qilingan  holda  qoplash,  ularni  yopishqoqlik 
(adgeziya) kuchining qiymatini, lok­bo‘yoq materiallar bilan qopla­
nadigan detal (buyum) materiallarining termik kengayish koeffitsiyen
-
tini, buyumdan foydalanish sharoitini (muhit, harorat va b.) hisobga 
olgan holda ishlatish orqali xizmat muddatini uzaytirish mumkin.
Lok va bo‘yoqlar tarkibiga ko‘ra, loklar, emallar, gruntovkalar va 
shpatlyovkalarga bo‘linadi.
Loklar
 organik eritmalarga (spirt, efir, skipidarga), asosan, smola 
va smolaga o‘xshash mahsulotlarni qo‘shish orqali tayyorlanadigan 
parda hosil qiluvchi materiallar. Loklar turli buyumlar (detallar) ga 
qoplash orqali ularni turli ta’sirlardan muofaza qilish va ko‘rinishini 
ko‘rkam qilish, turli materiallarni elektr o‘tkazmaydigan qilish ham-
da  emal  bo‘yoqlar  tayyorlash  uchun  xalq  xo‘jaligining  turli  sanoat 
tarmoqlarida keng ishlatiladi. Loklarning asosan tabiiy (moyli) va 
sun’iy (xlorvinilli, bakelitli va b.) turlari bo‘ladi.