Materialshunoslik indd

10.3. o‘tkazgich materiallar
O‘tkazgich materiallar
 to‘rt sinfga bo‘linadi: yuqori o‘tkazgichli 
materiallar, o‘tkazgichlar va qiyshiq o‘tkazgichlar, yuqori (belgilan
-
gan) qarshilikli materiallar, kontakt materiallar.
Yuqorio‘tkazgichli materiallar kam yo‘qotishli tok o‘tadigan joy
-
larda ishlatiladi.
Bunday materiallarga metallar Cu, Al, Fe, Ag, Au, Pt va ular aso
-
sidagi qotishmalar kiradi. Bulardan elektr qurilmalarning simlari, ka
-
bellar va boshqa tok o‘tkazuvchi qismlari yasaladi.
Krioo‘tkazgichlar – bular yuqori o‘tkazgichlar, kriogen haroratda 
(suyuq azotning qaynash haroratida ­195,6 
0
C) ishlaydilar.
Yuqori qarshilikli o‘tkazuvchi materiallar bular metalli qotishma
-
lar bo‘lib, qattiq eritma hosil qiladilar. Ulardan rezistorlar, termopara
-
lar va elektr isitgichlar elementlari yasaladi.
Kontakt materiallardan sirpanuvchi va uzuluvchi kontaktlar yasa­
ladi. Bularga qo‘yilgan talablar har хil bo‘lganidan, ularni tarkibi va 
qurilishi  har  хil  bo‘ladi.  Bularga  bir  tomondan  yuqori  o‘tkazgichli 
metallar (Cu, Ag, Au, Pt) va ular asosidagi qotishmalar, ikkinchi to
-
mondan qiyin eriydigan metallar (W, Ta, Mo) va kompozitsion mate
-
riallar kiradi.
Magnitli materiallarga teхnikada ko‘p ishlatiladigan ferromagni
-
tiklar va ferritlar kiradi. Ularni magnit o‘tkazuvchanligi juda yuqori 
(1,5.10
6
 gacha) va tashqi magnit maydoni kuchlanishiga va haroratga 
bog‘liq.

---

188
Magnit materiallari induksiya g‘altaklari o‘zagida magnit may-
donini  yig‘ish  uchun  ishlatiladi.  Elektron  hisoblash  mashinalari  va 
boshqa  konstruksiyalarning  eslab  qoluvchi  drosellari  uchun  ham 
ishlatiladi.  Bular  kuchsiz  magnit  maydonida  ham  kuchli  magnit
-
lanadi.  Ba’zilari  magnit  maydoni  olib  tashlangandan  keyin  ham 
o‘zlarini  magnitlarlanganlarini  saqlaydilar.  Teхnikada  eng  ko‘p  va 
keng qo‘llaniladigan materiallarga Fe; Co; Ni va h.k. lar kiradi.