Materialshunoslik indd

Eng ko‘p tarqalgan qattiq qotishmalar kimyoviy 
tarkibi va xossalari 
6.3­jadval 
Qotishma 
markasi
Shixta (masalliq) tarkibi, %
σ
eg, 
MPa HRA
WC
TiC
TaC
Co
Bundan kam emas
Volframli qotishmalar
ВK3
97
3
1100
89,5
ВK4
96
4
1400
89,5
ВK6
94
6
1500
88,5
ВK8
92
8
1600
87,5
ВK10
90
10
1650
87
ВK15
85
15
1800
86
ВK20
80
20
1950
84
ВK25
75
25
2000
82
Titan – volframli qotishmalar
T30K4
66
30
4
950
92
T15K6
79
15
6
1150
90
T5K10
85
5
10
1400
88,5
Titan – tantal – volframli qotishmalar
TT7K12
81
4
3
12
1650
87
TT8K6
86
6
2
6
1250
90,5
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, markalarning o‘qilishi quyidagicha: 
ВK6 – bu yerda Co=6%. WC=94%; T15K6 – da Co=6%; TiC=15% 
qolgani, ya’ni WC=79%. ВK guruhdagi qotishmalar tarkibida kobolt 
miqdori ortishi bilan ularni mo‘rtligi kamayadi. Shuning uchun ВK8 
qora­dastlabki qirqishda ishlatiladi. TKguruhi ВK guruhiga nisbatan 
mo‘rtroq. Shu sababli, keskich chidamliligini saqlash maqsadida TK 
guruhi asosan po‘latlarini qirqishda ishlatilishligi tavsiya qilinadi.
Qattiq qotishmalarini qirqish-ishlash qobiliyatini mayda zarra-
chali (donalar o‘lchami 0,5–0,15mk ga teng) qotishmalar olish bilan 
oshirish mumkin, masalan, ВK6M.

---

85
Umuman olganda, ВK3 – ВK8 qattiq qotishmalari, asosan, uvoq 
qirindi (uzuq-uzuq qirindi) olinadigan materiallar qirqishda ishlati-
ladi. Masalan, cho‘yan, rangli metallar, farfor, keramika va h.k.
ВK10  va  ВK15  qotishmalari  ancha  yuqori  qovushqoq 
bo‘lganligidan sim olish asboblarida (“fileralar” da) burg‘alash asbob­
larida ishlatiladi.
Ikki karbidli qattiq qotishmalar ko‘pincha, tez qirqish jarayonlari­
da qo‘llaniladi.
Uch karbidli qattiq qotishmalar TiC­ToC­WC­Co tizimida bo‘ladi. 
Bu guruh qotishmalari yuqori mustahkam, vibratsiyalarga va uqala­
nishga chidamli.