Materialshunoslik book · September 020 citations reads 16,154 authors

Metallarning kimyoviy xossalari
Metallar va qotishmalar muhit ta’sirida kimyoviy jihatdan
o‘zgaradi va bu o‘zgarishlar 
korroziya
deb ataladi.
Korroziya turli metallarda turlicha ro‘y beradi: temir zang-
laydi, misning ustki qismi ko‘karadi, qo‘rg‘oshin xiralashadi,
aluminiy qorayadi va hokazo.
Ko‘p metallar va qotishmalarning kimyoviy xossalari
yuqori haroratda o‘zgaradi. Metallar oksidlanganligi sababli
ham korroziyaga uchraydi.
Yuqori darajada qizdirilganda oksidlanmaydigan metallar
issiqlikka chidamli metallar
deb ataladi.
Ba’zi metallar yuqori darajagacha qizdirilganda ham o‘z
tuzilishini saqlaydi, yumshamaydi va og‘ir vaznlarda ham
deformatsiyalanmaslik xususiyatiga ega bo‘ladi, bunday metallar
o‘tga chidamli (olovbardosh) metallar
deb ataladi.
Ko‘p metallar ishqorlar, kislotalar, tuzlar ta’sirida bo‘ladi.
Bunday ta’sirlarga chidamli metallar 
kislotaga, tuzga, ishqorga
chidamli metallar
deb ataladi.
Metallarning mexanik xossalari
Metallar mexanik — mustahkamlik, qattiqlik, egiluvchan-
lik, plastiklik va hokazo xossalarga ega. Bunda har xil metall
namunalari tegishli mashinalarda sinab ko‘riladi.
Metallarning qattiqligiga alohida to‘xtalishga to‘g‘ri keladi,
chunki mashinasozlik sanoatida metallarning qattiqligini o‘z-
gartirish usullari mavjud bo‘lib, uning ahamiyati katta.
Sharchaning namunada qoldirgan izi qancha katta bo‘lsa, metall
shuncha yumshoq va aksincha bo‘ladi.
Metallarning qattiqligi
deb, metallning unga bir qattiqroq
jismni botishga qarshilik ko‘rsatish xususiyatiga aytiladi. Qattiqlik
metallning eng asosiy xususiyatlaridan bo‘lib, bu xususiyat
detallar tayyorlashda uning yaroqli yoki yaroqsizligini ifodalaydi.
Metall qancha qattiq bo‘lsa, uni ishlash uchun shuncha ko‘p
kuch talab etiladi. Metallarning qattiqligi turli usullarda aniq-

---

14
lanadi. Usullardan amalda namunaga toblangan sharcha, konus-
simon olmos yoki piramidasimon olmosni botirish yo‘li bilan
aniqlanadigan usullar ko‘p qo‘llaniladi.