Materialshunoslik 2016. p65

METALLAR

METALLMASLAR

TABIIY

MATERIALLAR

VA KERAMIKA

SUN’IY

METALLAR

TEMIR

RANGLI

METALLAR

MATERIALLAR

KOMPOZITSION MATERIALLAR

2-rasm.

 

Materiallarning tasniflanishi.

1-rasm.

 

Sanoatda qo‘llaniladigan asosiy metallar.

Po‘lat va temir

Sun’iy materiallar

Aluminiy

Mis

Rux

1950

60

7 0

80

90

2000

1000

500

100

50

10

5

---

7

larning xususiyatlarini yaxshilash uchun, ularga ma’lum xu-

susiyatlar berish uchun qo‘shimcha material sifatida qo‘shila-

di. Misol uchun V, W, Ti va Co lardan qirqish asboblari

tayyorlashda foydalaniladi.

Sanoatda va texnikada metall  qotishmalari keng tarqalgan

bo‘lib, ularning xususiyatlari metall xususiyatlaridan ancha

yuqori turadi va pishiq, talabga javob beradigan, har xil

xususiyatli qotishmalar olinadi. Oddiy metallardan mis va

aluminiy keng ishlatiladi, ulardan elektr simlari va boshqa

detallar tayyorlanadi.

Kremniy

 (Si) turli xil metall qotishmalarini olishda ish-

latiladi. Metallarni jilvirlash, silliqlashda kremniy karborundi

(SiC) dan foydalaniladi.

Oltingugurt 

(S) cho‘yan va po‘lat tarkibida juda oz miqdorda

bo‘ladi.

Uglerod

 (C) olmos, grafit, toshko‘mir holida uchraydi.

Po‘lat va cho‘yanning xossalari uglerodning miqdoriga va hola-

tiga  (erkin, ya’ni grafit va temir bilan kimyoviy birikkan —

sementit holida) bog‘liq.

Fosfor 

(P) juda ko‘p metallar bilan tez birikadi, u temir-

ning barcha uglerodli birikmalari tarkibida mavjud. Fosfor bilan

oltingugurt po‘lat tarkibidagi zararli elementlar hisoblanadi.

Metall va qotishmalardan to‘g‘ri foydalanish uchun

ularning xossalarini va ular qanday sharoitda  o‘zgarishini bilish

kerak. Metall va ular qotishmalarining ichki tuzilishi o‘zgarishi

bilan ularning xossalari ham o‘zgaradi. Metallarning ichki tu-

zilishini o‘rgatadigan fan